AHBÂR MECMÛA

Endülüs Emevî Halifesi III. Abdurrahman zamanında yazılmış olan eserin tam adı şöyledir: Aḫbâr mecmûʿa fî fetḥi’l-Endelüs ve ẕikri men veliyehâ mine’l-ümerâʾ ilâ duḫûli ʿAbdirraḥmân b. Muʿâviye ve teġallübihî ʿaleyhâ ve mülkihî fîhâ hüve ve veledühû ve’l-ḥurûbi’l-kâʾine fî ẕâlike beynehüm. Eserde Târık b. Ziyâd’ın İspanya’ya geçişinden (92/711) başlayarak III. Abdurrahman devri (912-961) sonuna kadar meydana gelen olaylardan zaman zaman menkıbe ve şiirlere de yer verilerek bahsedilmektedir. İlk valiler döneminde meydana gelen olaylar, iç karışıklıklar ve I. Abdurrahman devri hakkında ayrıntılı bilgi verildiği halde, I. Hişâm ile III. Abdurrahman devri arasındaki olaylara kısaca temas edilmiştir. İbn Hayyân’ın el-Muḳtebes min enbâʾi ehli’l-Endelüs adlı eserinin büyük bir kısmının bulunmasından sonra belge değerini kaybeden Aḫbâr mecmûʿa, ilk kaynaklardan özellikle Îsâ b. Ahmed er-Râzî’nin Kitâbü’l-Ḥuccâb li’l-ḫulefâʾ bi’l-Endelüs’ünden ve diğer bazı eserlerden büyük çapta iktibasları ihtiva etmektedir. Ancak müellif söz konusu bilgileri kimden veya hangi kaynaktan aldığını belirtmemiş, olayları zaman zaman “kāle” (dedi) diyerek anlatmıştır. Eserin IV. (X.) yüzyıl Endülüs tarihçilerinden İbnü’l-Kūtıyye’nin Târîḫu iftitâḥi’l-Endelüs, İbn Abdürabbih’in, el-ʿİḳdü’l-ferîd adlı eserleriyle bazı ortak noktaları bulunmakla beraber ayrıldıkları hususlar daha çoktur. Bu bakımdan Aḫbâr mecmûʿa müellifinin bu eserleri kaynak olarak kullanmadığı, bununla beraber adı geçen müelliflerle çağdaş olduğu veya onlara yakın bir dönemde yaşadığı ve muhtemelen aynı kaynaklardan istifade ettikleri öne sürülebilir. Ayrıca yukarıda işaret edildiği gibi “kāle” kelimesini kullanması dikkate alınarak müellifin daha çok şifahî rivayetlere dayandığı söylenebilir. Aḫbâr mecmûʿa’nın Bibliothèque Nationale’deki tek nüshası ilk defa E. Lafuentey Alcantara tarafından İspanyolca tercümesiyle birlikte neşredilmiştir (Madrid 1867). Eserin İbrâhim el-Ebyârî tarafından hazırlanan metni, hicrî XV. yüzyıla armağan olarak yayımlanmıştır (Kahire 1401/1981).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1988 yılında İstanbul’da basılan 1. cildinde, 489-490 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.