AHMED PAŞA CAMİİ

Cumhuriyet caddesi üzerinde Küçük Çarşı semtindedir. Cami, türbesi Ahırardı Mezarlığı’nda bulunan Anadolu Beylerbeyi ve Kütahya Valisi Karagöz Ahmed Paşa tarafından, 915 (1509-10) tarihli vakfiyesine göre medrese, sıbyan mektebi ve bir imaretle birlikte külliye halinde düzenlenerek yaptırılmaya başlanmış, fakat Ahmed Paşa’nın Şah Kulu İsyanı’nda öldürülmesi üzerine (1511), eşi Şâhıdevran Hanım tarafından tamamlatılmıştır (vakfiye tescil tarihi Zilkade 917 / Ocak 1512). Camiyle birlikte medrese ve sıbyan mektebinin tamamlandığı, imaretin ise yapımından vazgeçildiği bilinmektedir.

Osmanlı mimarisinin Sinan öncesi dönemine ait önemli bir örnek olan cami tek kubbeli, revaklı son cemaat yeri bulunan, kesme taş kaplamalı, tuğla minareli ve taş minberli bir yapıdır. Pandantifli geçişleri bulunan kasnaklı kubbe 11,50 m. çapındadır. Orta da üç kubbeyle örtülü iki sütunlu son cemaat revakı, iki yanda aynalı tonoz örtülü bölümleriyle yapıdan taşmaktadır. Güney ve yan duvarları sağır olan bu taşmalar, o devrin zâviyeli camilerine yakın bir tasarımın deneme ürünü olarak değerlendirilebilir. Dış yüzlerde, pencerelerin sivri kemerli alınlıkları içinde, minarede olduğu gibi tuğlaların çeşitli şekillerde dizilmeleriyle elde edilmiş süslemeler bulunmaktadır. Biri mihrap gibi sade bir işçilikle meydana getirilmiş olan cümle kapısının, diğeri doğuya açılan yan kapının üzerinde yer alan iki inşaat kitâbesi 915 tarihini taşımaktadır.

1970 yılında cami ile kuzeyindeki avlu, Gediz depremi adıyla bilinen büyük depremden hemen sonra restorasyon kaidelerine oldukça uygun biçimde önemli bir onarım görmüş ve bu arada kiremit örtülü kubbe de kurşunla kaplanmıştır. Bugün mevcut olmayan medrese ile sıbyan mektebinin avluda yer aldıkları bilinmektedir.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1989 yılında İstanbul’da basılan 2. cildinde, 114-115 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.