AKKİRMÂNÎ

Kefevî Hacı Hamîd Mustafa’nın oğludur. Asıl adı Mehmed olup hayatı hakkında fazla bilgi yoktur. 1753’te İzmir, 1758’de Mısır kadısı oldu. Sarây-ı Hümâyun hocalığında bulundu. 1759 yılında Mekke kadılığına tayin edildi ve 1174 yılı Muharrem (Ağustos 1760) ayında orada vefat etti. Özellikle aklî ilimlerde derin bilgi sahibi olan Akkirmânî’nin kelâm, felsefe, hadis, fıkıh, tefsir ve dil konularında bazıları basılmış birçok eseri vardır.

Eserleri. 1. İklîlü’t-terâcim. Ebherî’nin Hidâyetü’l-ḥikme adlı felsefî eserine Kadı Mîr Hüseyin’in Şerḥu’l-Hidâyeti’l-es̱îriyye adıyla yaptığı şerhin bazı ilâvelerle Türkçe’ye tercümesidir (İstanbul 1266, 1316, 1319).

2. Şerḥu’l-Ḥüseyniyye. Münazara âdâbıyla ilgili bir eserdir (İstanbul 1281, 1316).

3. Risâle-i Akāid (İstanbul 1240).

4. Yine akaide dair Ḥâşiye ʿalâ Ḥâşiyeti İṣâmiddîn (İstanbul 1274, 184 sayfa).

5. Şerḥu’l-Ḥadîs̱i’l-erbaʿîn. Birgivî’nin eserine yaptığı şerhtir (İstanbul 1289, 1320, 1323).

6. Ef‘âlü’l-ibâd ve’l-irâdetü’l-cüz’iyye. Eserin, farklı isimlerle çeşitli baskıları yapılmıştır (İstanbul 1264, 1283, 1289).

7. Ḥâşiye ʿalâ Ḥâşiyeti’l-Lârî (İstanbul 1265).

8. Burhânü’l-müttakīn Terceme-i Hadîs-i Erbaîn (I-II, İstanbul 1298).

9. Risâle-i Besmele (İstanbul 1298).

10. Risâle-i Teavvüz (İstanbul 1298).

11. Şerḥu’l-Ems̱ile (İstanbul 1252).

12. Şerḥu’l-Binâ (İstanbul 1257).

Süleymaniye Kütüphanesi’nde yazmaları bulunan diğer başlıca eserleri de şunlardır: ʿİḳdü’l-ḳalâʾid ʿalâ Şerḥi’l-ʿAḳāʾid; Şemâil-i Şerîf; Ḥâşiyetü’l-Beyżâvî; Ḥâşiyetü’l-Buḫârî; Fetâvâ-yı Akkirmânî; Muḫtaṣaru Muġni’l-lebîb; Şerḥu Aṭvâḳı’ẕ-ẕeheb; Risâle fî beyâni’l-firaḳı’ḍ-ḍâlle. Ayrıca Seyyid Şerîf’in Şerḥu Muḫtaṣari’l-Müntehâ’ya hâşiyesi ile Teftâzânî’nin Şerḥu’l-ʿAḳāʾid’ine Hayâlî’nin yaptığı hâşiye üzerine hâşiyeleri vardır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1989 yılında İstanbul’da basılan 2. cildinde, 270 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.