ALİ el-HAFÎF

Ali Muhammed el-Hafîf, Menûfiye’ye bağlı Şühedâ köyünde doğdu. İlk öğrenimini burada gördü ve Kur’ân-ı Kerîm’i ezberledi. 1903’te Ezher’e girdi. Üç yıl burada okuduktan sonra Medresetü’l-kazâi’ş-şer‘î’ye geçti. 1915’te buradan mezun olarak aynı okula hoca tayin edildi. Altı sene bu görevde kaldı. 1921’de şer‘iyye mahkemesi kadısı, sekiz yıl sürdürdüğü bu görevden sonra Vakıflar Bakanlığı’nda avukat, daha sonra da mescidler müdürü oldu. 1939’da üniversiteye geçti ve Kahire Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde yardımcı profesör olarak göreve başladı. 1944’te profesör oldu ve emekliliğine kadar (1951) bu görevde kaldı. Emekli olduktan sonra da aynı fakültenin yüksek lisans bölümünde derslerine devam etti.

Ali el-Hafîf 1953 yılında Yüksek Arap Araştırmaları Enstitüsü’nde (Ma‘hedü’d-dirâsâti’l-Arabiyyeti’l-âliye) çalışmaya başladı ve ölümünden kısa bir süre öncesine kadar buradaki çalışmalarını sürdürdü. 1962’de kurulan İslâm Araştırmaları Akademisi’ne (Mecmau’l-buhûsi’l-İslâmiyye) aynı yıl, Ezher Yüce Meclisi’ne de 1967’de üye oldu. Bağdat ve Hartum üniversitelerinde misafir profesör olarak ders verdi. Daha sonra Mevsûatü’l-fıkhi’l-İslâmî (İslâm fıkıh ansiklopedisi) ve ahvâl-i şahsiyye kanunu tasarısı hazırlık komisyonuna, 1969’da da Mısır Dil Akademisi’ne (Mecmau’l-lugati’l-Arabiyye) üye seçildi. Akademinin özellikle kanun ve şeriat komisyonundaki çalışmalarına katılarak hukuk terimlerinin tesbitinde büyük yardımları oldu. 1976 yılında sosyal ilimlerde devlet takdir ödülünü kazanan Ali el-Hafîf Kasım 1978’de vefat etti.

Bilhassa özel hukuk alanındaki çalışmalarıyla dikkati çeken Ali el-Hafîf, İslâm hukuku nazariyesi ve tatbikatındaki hizmetleriyle çağdaş Mısır hukukçularının önde gelenleri arasında yer alır.

Eserleri. el-Ḫilâfe; eş-Şerikât fi’l-fıḳhi’l-İslâmî; Naẓariyyetü’n-niyâbe ʿani’l-ġayr; el-Ḥaḳ ve’ẕ-ẕimme; Aḥkâmü’l-muʿâmelâti’ş-şerʿiyye; Esbâbü iḫtilâfi’l-fuḳahâʾ; eḍ-Ḍamân fi’l-fıḳhi’l-İslâmî (Bulak 1971-1973; Kahire 1985); el-Mülkiyye fi’ş-şerîʿati’l-İslâmiyye; el-Beyʿ fi’l-Kitâb ve’s-Sünne; el-İrâdetü’l-münferide fi’l-fıḳhi’l-İslâmî; Aḥkâmü’l-vaṣiyye; eş-Şerike ve’l-ḥuḳūḳu’l-müteʿalliḳatü bihâ; Fıraḳu’z-zevâc.

Tamamı basılı olan bu eserlerin yanı sıra Ali el-Hafîf’in başta Mecelletü’l-ḳānûn ve’l-iḳtiṣâd olmak üzere çeşitli dergilerde yayımlanmış ilmî makaleleri ve Mevsûʿatü’l-fıḳhi’l-İslâmî’de yer alan ansiklopedi maddeleri bulunmaktadır (bk. Ali el-Havfî, s. 169-170).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1989 yılında İstanbul’da basılan 2. cildinde, 395 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.