ASHTOR-STRAUSS, Eliyahu

17 Eylül 1914’te Viyana’da yahudi bir ailenin çocuğu olarak doğdu. Asıl adı Eduard Strauss’tur. İlk ve orta öğrenimini Viyana’da yaptı. Viyana Üniversitesi ile Israelitisch-Theologische Lehranstalt’ta (yahudi din okulu) eğitim gördü. Üniversitede Şark tarihi okudu. 1936’da Baibars al-Mansūrī und Ibn al-Furāt als Geschichtsquellen für die erste Periode der Bahrīmamluken adlı teziyle doktor unvanını aldı. Viyana’da yahudi okulundaki hocalarından kadim yahudi tarihi uzmanı Samuel Krauss’un etkisinde kalarak yahudi tarihi üzerine çalıştı, siyonizmi savunan yazılar kaleme aldı. 1938’de Kudüs’e yerleşti ve Hebrew University’de yeni bir doktora çalışmasına başladı. Bu sırada Millî Müze’de görev aldı. 1944’te İbrânîce olarak hazırladığı Memlük İdaresi’nde Mısır ve Suriye’de Yahudiler adlı teziyle (Jerusalem 1960-1970, I-III) ikinci defa doktor unvanını kazandı. 1949’da aynı üniversiteye öğretim üyesi tayin edildi. 1969’da profesörlüğe yükseldi ve İslâm tarihi ve medeniyetiyle İslâm hukuk (fıkıh) literatürü gibi dersler verdi. 2 Kasım 1984’te Kudüs’te öldü.

Ashtor’un temel çalışmaları Ortaçağ’da yahudiler, Ortaçağ İslâm iktisat tarihi ve Geç Ortaçağ’da müslümanların, özellikle de Memlükler’in Avrupa ile ticarî ilişkileri olmak üzere üç kısma ayrılabilir. Kudüs İbrânî Üniversitesi’nde hazırladığı tezin yanı sıra İbrânîce yayımladığı Müslüman İspanya’da Yahudilerin Tarihi (I-II, Jerusalem 1960-1966) İngilizce tercümesi A History of the Jews of Muslim Spain (trc. Aoron Klein – Jenny Machlowitz Klein, I-III, Philadelphia 1973-1984, The Jews Moslim Spain adıyla Philadelphia-Jerusalem 1992) İslâm Ortaçağı’nda yahudilerin tarihiyle alâkalı temel referans kitaplarındandır. 1949’da neşrettiği “Prix et salaries à l’époque mamlouke” adlı makalesiyle başlayan (REI, XVII [1949], s. 49-94) Ortaçağ İslâm iktisat tarihiyle ilgili çalışmaları ölümüne kadar sürmüş ve eserlerinin büyük bölümünü oluşturmuştur. Bu alandaki diğer çalışmaları Histoire des prix et des salaries dans l’orient médiéval (Paris 1969), Les métaux précieux et la balance des payements du proche-orient à la basse époque (Paris 1971) ve A Social and Economic History of the Near East in the Middle Ages (London 1976; İtalyanca trc. S. Antonucci, Storia economica e sociale del vicino Oriente nel Medioevo, Turino 1982; Arapça trc. Abdülhâdî Able, et-Târîḫu’l-iḳtiṣâdî ve’l-ictimâʿî li’ş-Şarḳı’l-evsaṭ fi’l-ʿuṣûri’l-vüsṭâ, Dımaşk 1980) adlı kitaplarıdır. Araştırmalarının üçüncü kısmını teşkil eden, Memlükler’in Akdeniz’de Avrupa ile ticarî ilişkileriyle ilgili makale ve kitapları Doğu ve Batı arşiv malzemelerine dayanarak hazırladığı önemli çalışmalardır. Bunlar arasında özellikle Levant Trade in the Later Middle Ages (Princeton 1983) zikredilmelidir.

Ashtor’un Ortaçağ’da yahudiler ve Ortaçağ İslâm iktisat tarihine dair İngilizce, Fransızca, Almanca, İtalyanca ve İbrânîce çok sayıda makalesinden bir kısmı derlenerek Variorum Yayınevi serisinde şu kitaplar yayımlanmıştır: The Medieval Near-East: Social and Economic History (London 1978), Studies on the Levantine Trade in the Middle Ages (London 1978), The Jews and the Mediterranean Economy, 10^th-15^th Centuries (London 1983), East-West Trade in the Medieval Mediterranean (ed. Benjamin Z. Kedar, London 1986) ve Technology, Industry and Trade: The Levant versus Europe 1250-1500 (ed. Benjamin Z. Kedar, London 1992).

Müellifin ayrıca The Encyclopaedia of Islam (EI²), Encyclopaedia Judaica ve Encyclopedia Hebraica’da maddeleri yayımlanmıştır.

Öğrencileri ve meslektaşları Asian and African Studies’in (Journal of the Israel Oriental Society) XXII. (1988) cildini “The Medieval Levant Studies in Memory of Eliyahu Ashtor (1914-1984)” adıyla anı sayısı olarak yayımlamıştır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2020 yılında Ankara’da basılan (gözden geçirilmiş 2. basım) EK-1. cildinde, 125-126 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.