BELL, Richard

İskoçya’da dünyaya geldi. Edinburgh Üniversitesi’nde edebiyat ve ilâhiyat okuyarak başladığı yüksek öğrenimini Almanya’da tamamladı. Ülkesine döndüğünde Edinburgh Üniversitesi’nin İbrânîce Kürsüsü asistanlığına tayin edildi; bir yandan da Arapça dersleri verdi. Daha sonra dinine hizmet amacıyla üniversitedeki görevini bırakarak bir taşra kasabası olan Wamphray’de papazlığa başladı. 1921’e kadar sürdürdüğü geçici kilise hizmetinin ardından tekrar Edinburgh Üniversitesi’ne dönerek Arapça dersleri vermeye devam etti. Bell akademik kariyerinin sonuna kadar herhangi bir Arap ülkesini ziyaret etme fırsatı bulamadan yetmiş bir yaşında emekliye ayrıldı (1947); beş yıl sonra da ömrünün çoğunu geçirdiği Edinburgh’da öldü.

Eserleri. Pek üretken bir yazar olmayan Bell, önceleri Edinburgh Üniversitesi’nin kütüphanesindeki yazmalardan faydalanarak müslümanların matematik ilmine yaptıkları katkıları incelemek istemişse de daha sonra hocalarının ve dostlarının ısrarlarıyla Hz. Muhammed ve Kur’an üzerinde çalışmalar yapmıştır.

1. The Origin of Islam in its Christian Environment (London 1926, 1968). Yedi kısımdan oluşan eserde önce Hıristiyanlığın tarihini özetlemekte, arkasından bu dinin Araplar’a, İslâm’ın doğuşuna ve gelişmesine olan etkilerini ele almakta, daha sonra da Hz. Muhammed’in peygamberliğini incelemektedir.

2. The Qur’an: Translated with a Critical Rearrangement of the Surahs (I-II, Edinburgh 1937-1939, 1960). Bell’in en önemli çalışması olan bu eser İngilizce Kur’an meâlidir. Eserdeki notlarla çeşitli açıklamalar yazarın ölümünden sonra An Introduction to the Qur’an adıyla ayrıca yayımlanmış (Edinburgh 1953) ve bu kitap daha sonra öğrencisi W. Montgomery Watt tarafından gözden geçirilerek çift imzayla tekrar basılmıştır (Edinburgh 1970). Bell’in bu meâlde, Ahd-i Atîk üzerinde çalışırken öğrendiği prensipleri uygulayarak sûreleri yeniden düzenlemesi, Kur’an’a edebî açıdan bakıp onu bölümlere ayırması, âyetleri tek tek, hatta bölüm bölüm ele alarak nüzûl (kendi ifadesiyle ilham) tarihlerine göre yeniden sıralamaya kalkışması müslüman ve gayri müslim çevrelerde tepki uyandırmıştır (bk. Arberry, I, 14). A. Guillaume gibi önde gelen bazı araştırmacılar, âyetleri parçalayarak ve birbirlerinden ayırarak tamamen indî mülahazalarla yerlerini değiştirmesinin bu meâli kullanılmaz hale getirdiğini itiraf etmektedirler (MW, XLVIII/3 [1957], s. 248).

Bell’in eserinde Kur’an ile ilgili olarak ileri sürdüğü temel hipotezlerden bazıları şunlardır: a) Kur’an müslümanların inandığı gibi vahye değil şairlere gelen ve Peygamber’in kendi aklının ürünü olan ilham benzeri bir çeşit iç telkine dayanmaktadır. b) Peygamber Kur’an’ı telif etmekle kalmamış, aynı zamanda şartlar ve ihtiyaçlar gerektirdikçe metinde pek çok değişiklik ve düzeltmeler de yapmıştır. c) Kur’an eski kavimlerle ilgili kıssalar konusunda Kitâb-ı Mukaddes’e çok şey borçludur. d) Normal vahiy kısa pasajlardan ibarettir veya başka bir ifadeyle Kur’an kısa pasajlardan oluşmaktadır. e) Peygamber’in “edebî faaliyeti” veya vahiy üç farklı döneme ayrılmaktadır. 1. Tamamen Mekkî bir “ibret” dönemi ki Allah’ın kudret ve rahmetinin alâmetleri olan çeşitli tabiat hârikalarına dikkat çeken “ibret âyetleri”ni ihtiva eder. 2. Kısmen Mekkî, kısmen de Medenî bir “Kur’an” dönemi ki kıblenin değiştirilmesi hadisesine kadar devam eder. 3. Kıblenin değiştirilmesi ve bağımsız bir ümmet anlayışının ilânından sonra başlayan bir “kitap” dönemi ki hedefi, yeni ümmet için yahudi ve hıristiyanların Tevrat ve İncil’ine rakip yeni bir kitap sunmaktır. Bu anlamda “kitap” “Kur’an”dan daha geniş kapsamlıdır. Bell’in ileri sürdüğü daha da zorlama bir hipotez ise homojen olduğu kabul edilen Kur’an’da yer yer konu dışına çıkan âyetlerin bulunduğu şeklindedir ve bu durumu, Peygamber’in söylediği âyetlerin ele geçirilen ufak tefek malzemelerin ön ve arka yüzlerine rastgele yazılması sebebiyle, daha sonra bunların yerlerine kaydedilişi sırasında diğer yüzdeki başka sûrelere ait âyetlerin de yanlışlıkla nakledilmesi sonucu yapılmış tekrarlamalar olduğu şeklinde açıklamaktadır.

Bell’in ayrıca çeşitli dergilerde genellikle Hz. Peygamber ve Kur’an’la ilgili birçok makalesi yayımlanmış olup başlıcaları şunlardır: 1. “John of Damascus and the Controversy with Islam” (Transactions - Glasgow University Oriental Society, IV [1913-1922], s. 37-38); 2. “A Duplicate in the Koran: The Composition of Surah XXIII” (MW, XVIII [1928], s. 227-233); 3. “Who Were the Hanīfs?” (MW, XX [1930], s. 120-124); 4. “The Men of the Aʿrāf (Surah VII: 44)” (MW, XXII [1932], s. 43-48); 5. “The Origin of the ʿĪd al-Adhā’” (MW, XXIII [1933], s. 117-120); 6. “Muhammad’s Call” (MW, XXIV [1934], s. 13-19); 7. “Muhammad’s Visions” (MW, XXIV [1934], s. 145-154); 8. “Muhammad and Previous Messengers” (MW, XXIV [1934], s. 330-340); 9. “The Development of Muhammad’s Teaching and Prophetic Consciousness” (School of Oriental Studies Bulletin, Cairo 1935, s. 1-9); 10. “The Beginnings of Muhammad’s Religious Activity” (Transactions - Glasgow University Oriental Society, VII [1934-1935], s. 16-24); 11. “Muhammad’s Pilgrimage Proclamation” (JRAS [1937], s. 233-244); 12. “Muhammad and Divorce in the Qur’ān” (MW, XXIX [1939], s. 55-62); 13. “The Style of the Qur’ān” (a.g.e., XI [1942-1944], s. 9-15); 14. “Muhammad’s Knowledge of the Old Testament” (Studia Semitica et Orientalia, II [1945], s. 1-20); 15. “Sūrat al-Hashr: A Study of its Composition” (MW, XXXVIII [1948], s. 29-42).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1992 yılında İstanbul’da basılan 5. cildinde, 423-424 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.