https://islamansiklopedisi.org.tr/damad-ibrahim-pasa-kutuphanesi
Tarihçi Râşid Mehmed Efendi, dârülhadis ve kütüphanenin 15 Receb 1132’de (23 Mayıs 1720) devrin ileri gelen devlet adamlarının, ulemânın ve meşâyihin katıldığı büyük bir merasimle açıldığını nakleder (Târih, V, 207-209). Kütüphanenin ve dârülhadisin vakfiyesinin hazırlanması, muhtemelen İbrâhim Paşa’nın Nevşehir’de yaptırmakta olduğu hayratının tamamlanmasını beklemesinden dolayı, dokuz yıl sonra Şevval 1141’de (Mayıs 1729) mümkün olabilmiştir. Vakfiyeden öğrenildiğine göre kütüphanede, biri bu kütüphaneye bağışlanan Kazasker Sünbül Ali Efendi’nin kitapları için olmak üzere beş hâfız-ı kütüb görevlendirilmiştir. Haftanın üç günü okuyucuya açık olan kütüphanede hâfız-ı kütübler nöbetleşe bulunmakta ve yaptıkları iş karşılığı günde 15’er akçe ücret almaktaydılar. Buradaki kitapları kataloglamakla görevli bir kâtib-i kütübün günlük ücreti ise 10 akçe idi. Kütüphanede ayrıca bir mücellit, bir bevvâb, bir de ferrâş görev yapmaktaydı. Kitapların ödünç olarak kütüphane dışına verilmeyeceği de vakfiyede belirtilmiştir.
Devrin padişahı III. Ahmed gibi kitap meraklısı olan İbrâhim Paşa, kütüphanesine koyacağı kitapları büyük bir dikkatle seçmiştir. Koleksiyonda tezhip, hat ve cilt bakımından sanat eseri sayılabilecek kitaplarla müellif hattı ve istinsah tarihleri oldukça eski eserler de bulunmaktadır. Kütüphanenin 1820 yılında yapılan sayım sonucu hazırlanan katalogunda mevcut kitapların iki gruba ayrılarak tasnif edildiği, birinci bölümde değerli kitaplara yer verildiği, ikinci bölümde ise “Tullâb Defterinin Kitaplarıdır” başlığı altında ders kitaplarının sıralandığı görülmektedir.
Damad İbrâhim Paşa’nın dârülhadisindeki kütüphane 1914’te Sultan Selim’de tesis edilen kütüphaneye nakledilmiş, 1918 yılında ise bugün bulunduğu Süleymaniye Kütüphanesi’ne getirilmiştir. Kütüphane koleksiyonunda 1171 yazma ve 4 basma eser mevcuttur.
BİBLİYOGRAFYA
Nevşehirli Damad İbrâhim Paşa’nın Şehzâdebaşı’ndaki Dârülhadis, Kütüphane, Sebil ve Nevşehir’deki Medresesinin Şevval 1141/Nisan 1729 Tarihli Vakfiyesi, VGMA, nr. 38, s. 87-93.
Nevşehirli İbrâhim Paşa Evkafının Hazine Defteri, VGMA, nr. 64.
Damad İbrâhim Paşa Kütüphanesinin 1235/1820 Tarihli Katalogu, Süleymaniye Ktp., Yazma Bağışlar, nr. 2269.
Râşid, Târih, V, 207-209.
Halit Dener, Süleymaniye Umumî Kütüphanesi, İstanbul 1957, s. 40-41.
Erünsal, Türk Kütüphaneleri Tarihi II, s. 68, 77, 80, 131, 144, 173, 179, 184, 187, 196, 205, 232, 238, 257, 273.
Şinasi Tekin, “1729 Yılında Vakfedilmiş Bir İstanbul Medresesinin Öğretim ve İdare Kadrosu Hakkında”, TK, VI/71 (1968), s. 836-839.
