HİNDÛŞÂHÎLER

Hânedanın kurucusu, Kâbil’de Budist Türkşâhîler’in (Türkîşâhîler) saltanatına son veren Brahman Kallâr’dır (Lalliya). Son Türkşâhî hükümdarı Lagatûrman’ın veziri olan Kallâr sadakat göstermeyip tahtı ele geçirmiş ve yaklaşık 850 yılında Hindûşâhîler (Hindûşâhiyye) denilen bu hânedanı kurmuştur. Bîrûnî’ye göre Kallâr’dan sonra yerine sırasıyla Sâmend, Kemelû, Bhim, Caypal, Anandpal, Triloçanpal ve Bhimpal geçmiştir.

Kâbil’den Çinâb nehrine kadar yayılan Hindûşâhîler Peşâver, Lahor ve Cullandâr’ı da hâkimiyetleri altına almışlardı. Fakat Gazneliler’in güçlenmeye ve Doğu Afganistan’da hâkimiyet kurma mücadelesi vermeye başladıkları sırada Kâbil’den uzaklaştırıldılar (870) ve İndus nehri yakınlarındaki Ravalpindi civarında bulunan Vayhand’ı (Bîrûnî’nin Vayhind dediği Ohind, Udabhandapur, bugünkü Und) başşehir yaptılar.

Hindûşâhîler, Pencap’ta güçlü bir racalık haline gelerek Rama-Ganga nehrine kadar yayıldılar. Ancak Gazneliler de Hindistan’a doğru genişlemeyi planlıyorlardı. Sebük Tegin, İslâmiyet’in Kuzey Hindistan’a girmesine engel oluşturduklarına inandığı Hindûşâhîler’e karşı akınlara başladı. Bunun üzerine raca Caypal fillerle takviye edilmiş kuvvetli ordusuyla onun karşısına çıktı. Ancak Gurek mevkiinde yapılan savaşta mağlûp oldu ve barış istemek zorunda kaldı (986). Sebük Tegin 1 milyon dirhem, elli fil ve sınır bölgesindeki bazı kaleler kendisine verilmek şartıyla bu isteği kabul etti. Fakat Caypal Gazneli kuvvetleri çekilir çekilmez antlaşmayı bozdu. Sebük Tegin’in yeni bir Hint seferi düzenlemesi üzerine diğer racalarla ittifak kurarak büyük bir ordu hazırladıysa da yine yenildi ve Lâmgân ile Peşâver arasındaki bütün topraklarını kaybetti. Sebük Tegin’in yerine geçen oğlu Mahmûd-ı Gaznevî Hindistan’a her yıl sefer düzenlemeye başladı. İkinci Hint seferi sırasında Peşâver vadisinde yapılan bir savaşta 30.000 piyade ile 12.000 süvari ve 300 filden oluşan Hindûşâhî ordusu Gazneliler karşısında bozguna uğradı. Caypal yanındaki oğulları, torunları ve başlıca kumandanlarıyla birlikte esir alındı (8 Muharrem 392 / 27 Kasım 1001). Gazneli Mahmud bu zaferden sonra Hindûşâhîler’in merkezi Vayhand’ı zaptetti ve kışı orada geçirdi; bu arada raca Caypal’in de Horasan’daki Menyezîd köle pazarında 80 dirheme satılmasını istediyse de (Cûzcânî, I, 229) daha sonra onu bazı şartlarla serbest bıraktı. Fakat Caypal, oğlu Anandpal’den ve halktan gördüğü aşağılayıcı muamele karşısında geleneklere uyarak kendini yakmak suretiyle intihar etti (393/1003).

Caypal’den sonra tahta çıkan Anandpal önceleri Gazneliler’le dost geçinmeye gayret gösterdi. Fakat daha sonra Gazneliler’in fetih amacıyla yine güneye yöneleceklerini tahmin ettiği için komşuları Gvalyor, Ecmîr, Kannevc, Ücceyn, Kālincâr ve Delhi racaları ile dostluk münasebetlerini geliştirdi ve kendi devletinin ortadan kaldırılması halinde sıranın onlara geleceğini belirterek yanında yer almalarını sağladı (Muhammad Nāzim, The Life and Times of Sulṭān Maḥmūd, s. 89). Anandpal’in faaliyetlerini yakından takip eden Sultan Mahmud 29 Rebîülâhir 399’da (31 Aralık 1008) Gazne’den yola çıktı. İndus nehrini geçerek (altıncı Hint seferi) müttefik Hindu ordusunu Vayhand’ın karşısındaki ovada bozguna uğrattı. Anandpal ve adamları Nagarkot Kalesi’ne sığındılarsa da kale birkaç günde düşürüldü.

Hindûşâhîler’in son büyük hükümdarı, Gazneli Mahmud’un dokuz (1014) ve on üçüncü (1019) Hint seferlerinin hedeflerinden birini oluşturan Triloçanpal’dir. Mahmud bu seferlerin ilkinde onun oğlu Bhimpal’in yönetiminde bulunan Nandana Kalesi’ni zaptetti; fakat kendisiyle Keşmir’e doğru çekildiği için karşılaşamadı. Beş yıl sonra ise Triloçanpal’in Kālincâr Racası Ganda ile anlaşarak Pencap’ı ele geçirmeye kalkışması üzerine 1019 yılı sonbaharında on üçüncü defa Hindistan’a girdi ve onu Ganda ile birleşmesine fırsat vermeden Rama-Ganga ırmağı kenarında yakaladı. Çok çetin geçen savaş sırasında Triloçanpal yaralandı ve hayatını kurtarmaya çalışırken ihanete uğrayarak kendi adamları tarafından öldürüldü (Ekim 1019). Bu savaştan sonra Hindûşâhîler eski güçlerini kaybettiler. Devlet süratle yıkılmaya yüz tuttu ve son raca Bhimpal’in ölümüyle tarih sahnesinden silindi (1026). Hükümdar ailesine mensup bazı kimseler Keşmir, Çitral ve Gilgit’e çekilerek buralarda küçük prenslikler kurdular.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1998 yılında İstanbul’da basılan 18. cildinde, 117-118 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.