https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-hammad-el-burnusi
Mağrib-i Aksâ’daki Sebte’de (Ceuta) dünyaya geldi. Burnus Berberîleri’nden olup aynı künyeyi ve adı taşıyan Ebû Abdullah İbn Hammâd es-Sanhâcî ile karıştırılmamalıdır. VI. (XII.) yüzyılda yaşadığı tahmin edilmekte ve meşhur âlim Kādî İyâz’ın talebesi olduğu bilinmektedir.
Daha çok bir fakih ve tarihçi olarak temayüz eden İbn Hammâd, Kitâbü’l-Muḳtebis (Ḳabes) fî aḫbâri’l-Maġrib ve Fâs ve’l-Endelüs adlı eseri telif etti. Günümüze ulaşmadıysa da İbn İzârî’nin el-Beyânü’l-muġrib’inde Zehebî’nin Teẕkiretü’l-ḥuffâẓ’ında, İbn Ebû Zer‘in el-Ḳırṭâs’ında ve anonim Mefâḫirü’l-Berber’de bu eserden bol miktarda iktibaslar yapıldığı bilinmektedir. İbn Hammâd, Kādî İyâz’ın Tertîbü’l-medârik’inin hulâsası olan ve Muḫtaṣarü’l-medârik adını taşıyan bir eser daha telif etmiştir. Rabat’taki el-Mektebetü’l-Haseniyye’de bir nüshası bulunan bu esere müellif bazı önemli kaynakları da ilâve etmiştir (Fricaud, s. 457).
BİBLİYOGRAFYA
Mefâḫirü’l-Berber (nşr. M. Ya‘lâ), Madrid 1996, s. 180, 185, 207, 260; ayrıca bk. neşredenin girişi, s. 87.
Kādî İyâz, Tertîbü’l-medârik, neşredenin girişi, I, 32.
İbn Ebû Zer‘, el-Enîsü’l-muṭrib, Rabat 1972, s. 24, 28, 38, 50, 66, 180, 188, 198.
İbn Sûde, Delîlü müʾerriḫi’l-Maġribi’l-aḳṣâ, Dârülbeyzâ 1960, I, 59-60, 269-270.
H. R. Idris, La Bérberie orientale sous les Zīrīdes Xe-XIIe siècles, Paris 1962, I, 19.
E. Fricaud, Ibn ʿIdārī al-Marrākušī (doktora tezi, 1994), Université Lumière (Lyon), s. 457.
Saîd A‘râb, “İbn Ḥamādu”, Daʿvetü’l-ḥaḳ, sy. 3, Mekke 1982, s. 21-31; sy. 8 (1982), s. 22-28.
a.mlf., “Cevânib mine’l-ḥayâti’l-fikriyye bi-Sebte min ḫilâli Muḫtaṣari’l-medârik”, Mecelletü Külliyyeti’l-âdâb bi-Tıṭvân, III, Tıtvân 1410/1989, s. 227-246.
“Ibn Ḥamādu”, EI2 (Fr.), III, 806.
