https://islamansiklopedisi.org.tr/ibnul-cebbab
246’da (860) Ceyyân’da (Jaén) doğdu. Bu şehre nisbetle Ceyyânî diye anılmış, Mağrib Arapçası’nda “hazır elbise veya cübbe satan kimse” anlamında Cebbâb lakabını taşıyan babasına izâfetle İbnü’l-Cebbâb diye meşhur olmuştur. Sem‘ânî ve İbnü’l-Esîr Cebbâb kelimesini yanlış olarak Cibâb şeklinde okumuşlardır. Daha sonra Kurtuba’ya yerleşen İbnü’l-Cebbâb küçük yaşta tahsile başladı; İmam Şâfiî’nin fıkhî görüşlerini ilk defa Endülüs’te tanıtan Kāsım b. Muhammed el-Beyyânî vasıtasıyla bilhassa Mâlikî fıkhına ve hadis ilmine vâkıf oldu. Bakī b. Mahled, İbn Vaddâh Muhammed b. Abdüsselâm el-Huşenî onun Endülüs’teki hocalarından bazılarıdır. Endülüs’te tahsilini tamamladıktan sonra haccetmek ve hadis öğrenmek için Mekke’ye gitti; burada Ali b. Abdülazîz el-Begavî, Muhammed b. Ali es-Sâiğ ve Ebû Bekir Ahmed b. Amr el-Mekkî’den hadis dinledi. Ardından Yemen’e geçerek Abdürrezzâk’ın eserlerinin râvisi İshak b. İbrâhim ed-Deberî ve Ubeydullah b. Muhammed el-Kişverî gibi âlimlerden hadis öğrenimini sürdürdü. Tahsil amacıyla Girit, Kuzey Afrika ve Mısır’a da gittiği, Mısır’da Allâf diye anılan Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Eyyûb’dan hadis dinlediği nakledilmektedir (İbn Ferhûn, s. 34).
Endülüs’e döndükten sonra burada öğretimle meşgul olduğu anlaşılan İbnü’l-Cebbâb’ın talebeleri arasında başta oğlu Muhammed olmak üzere hadis hâfızı Ebû Muhammed Abdullah b. Muhammed b. Ali el-Bâcî, Muhammed b. Muhammed b. Ebû Düleym ve İbnü’l-Medînî diye tanınan Muhammed b. Hazm et-Tenûhî gibi şahsiyetler bulunmaktadır. İbnü’l-Cebbâb 15 Cemâziyelâhir 322’de (2 Haziran 934) Kurtuba’da vefat etti. İbn Hazm, İbnü’l-Cebbâb’ın gafletinin fazla olduğunu söylerken (İbn Hacer, I, 147) İbn Abdülber ve Kādî İyâz onun hadis yanında Mâlikî fıkhında da önde gelen bir âlim olduğunu belirtirler. Kaynaklarda İbnü’l-Cebbâb’ın Müsnedü Mâlik b. Enes, Kitâbü’l-Îmân, Kitâbü’ṣ-Ṣalât, Kitâbü Ḳıṣaṣi’l-enbiyâʾ, Kitâbü Feżâʾili’l-vuḍûʾ, Kitâbü Ḥamdillâh ve ḫavfih adlı eserleri zikredilmektedir.
BİBLİYOGRAFYA
İbnü’l-Faradî, Târîḫu ʿulemâʾi’l-Endelüs (nşr. Seyyid İzzeddin el-Attâr el-Hüseynî), Kahire 1373/1954, I, 30, 42.
İbn Mâkûlâ, el-İkmâl, II, 138.
Humeydî, Ceẕvetü’l-muḳtebis (nşr. İbrâhim el-Ebyârî), Kahire 1410/1989, I, 192-193.
Sem‘ânî, el-Ensâb, I, 170-171.
İbnü’l-Esîr, el-Lübâb, I, 253.
Zehebî, Teẕkiretü’l-ḥuffâẓ, III, 815-816.
a.mlf., Aʿlâmü’n-nübelâʾ, XV, 240-241.
Safedî, el-Vâfî, VI, 371.
İbn Ferhûn, ed-Dîbâcü’l-müẕheb, s. 34-35.
İbn Hacer, Lisânü’l-Mîzân, I, 147.
Süyûtî, Ṭabaḳātü’l-ḥuffâẓ (Lecne), s. 341.
Makkarî, Nefḥu’ṭ-ṭîb, II, 150.
Muhammed Hâdî Müezzin-i Câmî, “İbn Cebbâb”, DMBİ, III, 203-204.
