https://islamansiklopedisi.org.tr/ibnul-fasih
680 (1281) yılında Kûfe’de doğdu. Afîfüddin İbnü’d-Devâlîbî (İbnü’l-Harrât), Mizzî, Muhyiddin İbnü’s-Sabbâğ, Hüsâmeddin es-Siğnâkī ve İmâdüddin İbnü’t-Tabbâl’den ders aldı. Özellikle fıkıh, kıraat, Arap dili ve edebiyatı alanlarında yetişti. Bağdat’ta Meşhed-i Ebû Hanîfe’de ve Müstansıriyye Medresesi’nde ders verdi, Irak’ta adını duyurdu. 741’de (1340) Dımaşk’a gitti; Hâtûniyye, Kassâin ve Reyhâniyye medreselerinde müderrislik yaptı. Dımaşk nâibi Tanboğa’dan saygı gördü. Ebü’l-Mehâzin el-Hüseynî 750 (1350) yılında birlikte hacca gittiklerini kaydeder. Ebû Hayyân el-Endelüsî Dımaşk’a geldiğinde onu öven bir kaside yazdı. Talebeleri arasında Hanefî fakihi İbn Vehbân ve kendisinin üvey oğlu Emînüddin İbnü’l-Âdemî bulunmaktadır. Hüseynî, Zehebî ve İbn Receb de ondan hadis dinlemişlerdir. İbnü’l-Fasîh 26 Şâban 755’te (15 Eylül 1354) Dımaşk’ta vefat etti.
Eserleri. 1. Müstaḥsenü’ṭ-ṭarâʾiḳ fî naẓmi Kenzi’d-deḳāʾiḳ (Naẓmü’l-Kenz). Ebü’l-Berekât en-Nesefî’nin Hanefî fıkhına dair eserinin manzum hale getirilmiş şekli olup çeşitli yazmaları mevcuttur (Süleymaniye Ktp., Lâleli, nr. 1158; İÜ Ktp., AY, nr. 3410; Adana İl Halk Ktp., nr. 514). Eser, Nûreddin İbn Gānim el-Makdisî tarafından Evḍaḥu’r-remz ʿalâ Naẓmi’l-Kenz adıyla şerhedilmiş olup bunun da muhtelif nüshaları günümüze ulaşmıştır (Süleymaniye Ktp., Fâtih, nr. 1746, Hekimoğlu Ali Paşa, nr. 357; Köprülü Ktp., Fâzıl Ahmed Paşa, nr. 598-601, 602-605).
2. Naẓmü Menâri’l-envâr. Müellif bu eserinde de Ebü’l-Berekât en-Nesefî’nin fıkıh usulüne dair kitabını nazma çekmiştir (Süleymaniye Ktp., Çorlulu Ali Paşa, nr. 163; ayrıca bk. DMBİ, IV, 398).
3. Naẓmü’s-Sirâciyye. Sirâceddin Muhammed b. Muhammed es-Secâvendî’nin el-Ferâʾiżü’s-Sirâciyye adlı eserinin manzum şeklidir (İbn Habîb el-Halebî, III, 183; İbn Tağrîberdî, el-Menhelü’ṣ-ṣâfî, I, 394; Brockelmann, GAL, II, 94).
4. Ḥallü’r-rumûz. Müellifin kırâat-i seb‘aya dair kaleme aldığı manzum bir eserdir (Süleymaniye Ktp., Lâleli, nr. 64; Brockelmann, GAL Suppl., II, 211).
Kaynaklarda ayrıca Ebü’l-Kāsım Nâsırüddin Muhammed b. Yûsuf es-Semerkandî’nin fıkha dair en-Nâfiʿ adlı eserini nazma çevirdiği kaydedilmektedir.
BİBLİYOGRAFYA
Ebü’l-Mehâsin el-Hüseynî, eẕ-Ẕeyl (Zehebî, el-ʿİber içinde), IV, 165.
Kureşî, el-Cevâhirü’l-muḍıyye, I, 203-207.
İbn Habîb el-Halebî, Teẕkiretü’n-nebîh fî eyyâmi’l-Manṣûr ve benîh (nşr. Muhammed Muhammed Emîn), Kahire 1986, III, 183-184.
İbnü’l-Cezerî, Ġāyetü’n-Nihâye, I, 84.
İbn Kādî Şühbe, Târîḫ (nşr. Adnân Dervîş), Dımaşk 1977, I, 495; II, 412, 674; III, 65-66.
İbn Hacer, ed-Dürerü’l-kâmine, I, 204-205.
İbn Tağrîberdî, el-Menhelü’ṣ-ṣâfî, I, 393-395.
a.mlf., en-Nücûmü’z-zâhire, X, 297-298.
İbn Kutluboğa, Tâcü’t-terâcim (nşr. Muhammed Hayr Ramazan Yûsuf), Dımaşk 1413/1992, s. 117-119, neşredenin girişi, s. 33.
Nuaymî, ed-Dâris fî târîḫi’l-medâris (nşr. Ca‘fer el-Hasenî), Kahire 1988, I, 525-526.
Temîmî, eṭ-Ṭabaḳātü’s-seniyye, I, 396-398.
Keşfü’ẓ-ẓunûn, II, 1248, 1516, 1825.
Leknevî, el-Fevâʾidü’l-behiyye, s. 26, 113.
Brockelmann, GAL, II, 94; Suppl., II, 86-87, 211, 252, 267.
Nâcî Ma‘rûf, Târîḫu ʿulemâʾi’l-Müstanṣıriyye, Kahire 1396/1976, I, 35, 44, 46, 250; II, 291, 297-298.
Ahmet Özel, Hanefi Fıkıh Âlimleri, Ankara 1990, s. 72, 79, 124.
Ebü’l-Fazl Bîrcendî, “İbn Faṣîḥ”, DMBİ, IV, 398-399.
İlişkili Maddeler
Görseller
