OGAN, Mehmet Râif

İstanbul’da doğdu. Babası İsmail Hakkı Bey, annesi Fatma Necile Hanım’dır. Medrese-i Edebiyye’de ve İstanbul Lisesi’nde okudu. Dârülmuallimîn-i Âliye ile Dârülfünun Edebiyat Şubesi’ni ve Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. Dinî ilimler konusunda kendini geliştirmek için Şeyhülislâm Mûsâ Kâzım Efendi’den kelâm, Hoca Hayri Efendi’den mantık, M. Necati Lugal’in babası Hacı Hüseyin Hüsnü Efendi’den Farsça dersleri aldı. İzmirli İsmâil Hakkı’dan istifade etti. Arapça, Farsça ve Fransızca’yı iyi derecede öğrendi. Fatih Numune ve Mahmud Şevket Paşa Numune mekteplerinde öğretmenlik, Vaniköy’de Serasker Rızâ Paşa Yalısı’nda açtığı Rehber-i İttihâd-ı Osmânî ile Şark idâdîlerinin müdürlüğünü yaptı. Rehber-i İttihâd’da ders verenler arasında Mustafa Şekip Tunç ile Peyami Safa, öğrenciler arasında da Fahrettin Kerim Gökay ile Necip Fazıl Kısakürek’in bulunduğu bilinmektedir. Eğitimciliğiyle beraber elli yıldan fazla gazetecilik yapan Râif Ogan, II. Dünya Savaşı yıllarında Balkan, Avrupa ve Ortadoğu ülkelerinde inceleme gezilerinde bulundu. Türk İzciler Birliği İzci Gazetesi ile (1925-1928) İslâm Dünyası (1952-1954) dergilerini yayımladı. İslâm Dünyası’nda “Fâtih Sultan Mehmed Han Konuşuyor” başlıklı bir yazıyı iktibas yoluyla neşrinden dolayı dergi kapatıldı, kendisi de 163. maddeden suçlanarak beş ay hapse mahkûm oldu. Bu sırada eşi ve annesi üzüntüden vefat etti. Hapisten sonra bir müddet sürdürdüğü küskünlük ve sessizliğini yakın dostu Eşref Edip’in (Fergan) ısrarıyla bozarak onun çıkardığı Sebîlürreşâd dergisinde yeniden yazmaya başladı (1956). Ayrıca İslâm, Türk Yurdu, Büyük Doğu gibi mecmualarla Yeni Sabah’ta dinî ve fikrî yazılar kaleme aldı. Kibar ve heybetli bir İstanbul beyefendisi diye nitelendirilen M. Râif Ogan, İstanbul Türkçesi’ni çok iyi kullanan geniş kültürlü bir kalem sahibiydi. İsmail Hami Danişmend’in İstanbul Harbiye’deki evinde her cumartesi bir araya gelerek tarih-edebiyat-din ve memleket meselelerini tartışan milliyetçi-muhafazakâr aydınlar arasında yapılan toplantıların müdavimlerinden oldu. 19 Ekim 1976’da İstanbul’da vefat etti.

Eserleri. 1. Türkiye’deki Masonluk: İç Yüzü ve Sırları (İstanbul 1951). Demokrat Parti’nin iktidara gelmesi üzerine hükümeti, halkı ve özellikle gençleri uyarmak ve Atatürk’ün kapattığı mason derneğinin yeniden açılmasının tehlikelerine işaret etmek amacıyla yazılan eser, masonluk konusundaki incelemelerle masonların kendi yayımlarından yapılmış iktibaslardan ve belgelerden oluşmaktadır. Arka kapaktaki “basılı olanlar” listesinde mevcut Türkiye Farmasonluğunun İç Yüzü adlı kitabın nüshalarına kütüphanelerde rastlanmamıştır.

2. Sultan Abdülhamid II ve Bugünkü Muarızları (İstanbul 1956). Peyami Safa’nın Sultan II. Abdülhamid’in kızı Ayşe Sultan’la yaptığı ve Milliyet gazetesinde yayımladığı konuşmada padişah hakkında hakarete varan ithamları cevaplandırmak ve tarihî gerçekleri ortaya koymak üzere kaleme alınmış ve yayımlandığında büyük ilgi görmüş olan eserin ikinci baskısına Abdurrahman Şeref Bey’in “Sultan Abdülhamîd-i Sânî ve Sûret-i Hal‘i” ile Ahmed Refik’in [Altınay] “Sultan Abdülhamîd-i Sânî’nin Na‘şı Önünde” başlıklı makaleleri de ilâve edilmiştir (İstanbul 1965).

3. İslâm Hukuku (İstanbul 1956). Başvekil Adnan Menderes’in ortaokullara din dersi konulacağına dair Konya’da yaptığı konuşma üzerine Cumhuriyet Halk Partisi milletvekili Yusuf Hikmet Bayur’un Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne verdiği önergede bu derslerin konulmasını engellemek için İslâm dini hakkında ileri sürdüğü ithamlara ve açıklanmasını istediği sorulara karşı İslâm Dünyası dergisinde yayımladığı cevaplardan oluşmuştur.

4. Türk Tarihinde Vicdan Hürriyeti: Fatih Sultan Mehmed’in Bizans’taki “Intelligence-Service”i: Sayın Bay Hafız Ali Rıza Sağman’a Cevap (İstanbul 1957). Ali Rıza Sağman tarafından kaleme alınan İstanbul’un Fethi Hakkında Enteresan Bir Fetva adlı broşürdeki (İstanbul 1957) görüşleri tenkit için hazırlanmıştır.

5. Misyonerlerin Şahıslara, İş Yerlerine, Evlere Yolladıkları Broşüre Cevapdır (İstanbul 1965). Dış kapakta adı Hıristiyan Broşürlerine Karşılık 1. Misyonerlik şeklindedir.

6. Başvekilin Nutku Münasebetiyle Hikmet Bayur’a Cevap (İstanbul, ts.).

7. Menderesin Konya Nutku ve Mekteplerde Din Dersleri (İstanbul, ts.). Eşref Edip, Peyami Safa’nın neşrettiği Türk Düşüncesi dergisindeki “Dinde Reform” anketine verdiği cevabı Ali Fuat Başgil, Nurettin Topçu, İsmail Hami Danişmend ve Râif Ogan’ınkilerle birlikte Dinde Reform adlı eserde yayımlamıştır (İstanbul 1959).

Öğretmenlik ve idarecilik yaptığı sırada okullarda oynanmak üzere Tehlike Karşısında (İstanbul 1341), Çilek (İstanbul 1341), Büyük-Küçük (İstanbul 1341), Mukaddes Ateş (İstanbul 1341), Haklı Yalan (İstanbul 1341) adıyla küçük piyesler kaleme alan M. Râif Ogan, Harold Parfitt’den Tatbikatlı İzci Muhtırası adlı bir kitap çevirmiştir (İstanbul 1339). Ogan’ın, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde şarkiyatçı Alfred Guillaume’un 11-17 Mayıs 1953’te verdiği “Garpta İslâm Tetkikleri” başlıklı beş konferansındaki (İslâm Tetkikleri, I/I-IV, s. 119-145) yanlışlarını ve tarafgirliğini ortaya koymak için İslâm Dünyası dergisinde (III/63-73 [1953]) verdiği cevaplar ayrıca basılmıştır (Parlakışık, s. 27-28).

M. Râif Ogan’ın 28 Mart 1952’de ilk sayısını çıkardığı İslâm Dünyası adlı dergi 69. sayıya kadar ayda dört defa, daha sonra on beş günde bir on altı sayfa halinde yayımlanmıştır. Her sayısında imzalı veya imzasız birkaç yazı M. Râif Ogan’a ait olup eşi Fatma Ogan’ın da her sayıda yazısı bulunmaktadır. Diğer yazarlar arasında Ali Fuat Başgil, Hasan Basri Çantay, Ali Kemali Aksüt, Kâmil Miras, Ahmet Hamdi Akseki, Celâl Nuri İleri, Muzaffer Ozak gibi isimler yer almaktadır. Nurettin Topçu ve Mehmet Kaplan da Komünizmle Mücadele ve Hareket dergilerinden aktarılan yazılarıyla bu imzalara eklenebilir. Derginin yayın politikası İslâm dininin ileriliği, çalışmayı, medeniyeti, ahlâkı destekleyen üstün bir din olduğunu anlatmak, İslâm dünyasından haberler vermek, İslâm dinine ve millî an‘anelere açıktan veya gizlice saldıran her şahıs veya kurula cevap vermek şeklinde özetlenebilir. Nitekim dinî ve millî konularda yanlış fikirler ileri süren Hüseyin Cahit Yalçın, Ahmet Bedevi Kuran, Yusuf Hikmet Bayur, Yusuf Ziya Yörükân, Kadircan Kaflı, Halil Nimetullah Öztürk, General Cemil Conk, Nadir Nadi, Nurullah Ataç ve Tarabya metropoliti Yakovos’a karşı çoğu M. Râif Ogan tarafından kaleme alınmış seri yazılar dikkat çekmektedir. Bu tür yazıların en hacimlilerinden biri, 81. sayıdan başlayan ve 84-87. sayıların tamamını kapladıktan başka 88. sayıda da devam eden Yakovos’u eleştiren yazılarıdır. Dergi 20 Ağustos 1954’te çıkan 97. sayının ardından Ogan’ın hapsedilmesi üzerine kapanmıştır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2007 yılında İstanbul’da basılan 33. cildinde, 318-319 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.