RÂBITATÜ’l-ÂLEMİ’l-İSLÂMÎ

18 Mayıs 1962’de hac sırasında düzenlenen Genel İslâm Konferansı’nda (el-Mü’temerü’l-İslâmiyyi’l-âm) alınan kararla Mekke’de kurulan Râbıtatü’l-âlemi’l-İslâmî (Muslim World League, Dünya İslâm Birliği), genelde İslâm coğrafyasını tehdit eden komünizme karşı müslüman halkları korumak amacıyla ve o yıllarda İslâm ülkelerinde aşırı boyutlara ulaşmış olan milliyetçilik hareketlerini frenlemek için düşünülmüştü; ana hedefi ise İslâm ülkeleri ve müslüman toplumların maddî ve mânevî ilerlemesini sağlamak, aralarındaki birlik ve dayanışmayı temin etmek ve İslâm mesajını dünyaya duyurmaktı. Üye ülkeler arasında tam bir eşitliği hedef alarak çalışmalarına başlayan teşkilâtın kurucu heyeti başlangıçta yirmi bir kişi idi. Halen Râbıta’yı yöneten heyet 1990’lı yıllarda altmış kişiye ulaşmıştır ve çeşitli İslâm ülkelerini temsil eden âlim, devlet adamı ve tecrübeli yöneticilerden oluşmaktadır. Kurucu heyetin başkanı Suudi Arabistan’ın başmüftüsü Muhammed b. İbrâhim Âlü’ş-Şeyh, meclis üyeleri ise Ebü’l-Hasan en-Nedvî (Hindistan), Saîd Ramazan (Mısır), Ebü’l-A‘lâ el-Mevdûdî (Pakistan), Allâl el-Fâsî (Fas) gibi ilim ve devlet adamları, sekreteri de Suudi Arabistan’ın eski maliye bakanlarından Muhammed Sürûr es-Sabbân idi. Hemen bütün üyeler 1953 yılında Kudüs’te toplanan Genel İslâm Konferansı’nda aktif rol almış kişilerdi. Kudüs başmüftüsü Emîn el-Hüseynî ve Suudlu âlim Abdülazîz b. Bâz kuruluşun diğer önde gelen başkanları, Muhammed Ali el-Harekân ve Abdullah Ömer Nasîf de genel sekreterleri arasında yer aldılar; bugünkü genel sekreter ise Abdullah Abdülmuhsin et-Türkî’dir.

Uluslararası sivil bir kurum statüsünde olan Râbıta, İslâm Konferansı Teşkilâtı ve Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyi’nin faaliyetlerine katılmakta, aynı zamanda Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu (UNESCO) ve Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) örgütlerinin üyesi bulunmaktadır. Yıllık 120 milyon riyal civarındaki (2005) bütçesinin % 90’ı Suudi Arabistan Krallığı tarafından karşılanmakta, geri kalan kısmını özel kişi ve kurumların yardımları oluşturmaktadır. Râbıta, İslâmî prensiplere uygun yaşamaları konusunda müslümanları aydınlatmak, İslâm’a hizmet için çalışan kişi ve kurumların çalışmalarına destek vermek, aralarındaki iş birliği ve tecrübe aktarımını sağlamak, İslâm’a davet konusunda yeni metotlar geliştirmek ve uygulamak, eğitim, öğretim, iletişim ve kültür alanlarında İslâm ülkeleri ve müslüman toplumların seviyesini yükseltmek, hac mevsiminde Mekke’de bir araya gelen müslüman önderlerin katkısıyla bütün dünyada müslümanlar arası birlik ve dayanışmayı sağlamak, müslümanların ortak dili olan Arapça’nın öğretimini yaygınlaştırmak, müslümanları aydınlatıcı toplantılar düzenlemek, yayınlar yapmak, eğitimli ve bilinçli kadrolar yetiştirmek, bu kadrolar için burslar vermek, camilerin müslümanların hayatındaki rolünü daha etkin bir hale getirerek yeni camilerin inşasına yardımcı olmak, ekonomik sebepler, savaşlar veya doğal âfetler yüzünden yardıma muhtaç duruma düşen müslümanların ihtiyaçlarını gidermek gibi amaçları gerçekleştirmek için kurulmuştur. Değişik ülkelerde otuz beş büro (2005), on altı İslâm merkezi (2005), kendisine bağlı çalışan maaşlı veya gönüllü kadrolar, düzenlediği kongre, sempozyum ve diğer ilmî, kültürel ve sosyal etkinlikler ve yayınlarıyla faaliyette bulunmaktadır.

Eğitim konusuna özel bir önem veren Râbıta, Mekke’de 1983 yılında İmam ve Davetçi Yetiştirme Enstitüsü (Ma‘hedü i‘dâdi’l-eimme ve’d-duât), Moritanya’da 1980’de lise seviyesinde İslâmî İlimler Okulu, Komor adalarında 1988 yılında ilköğretim seviyesinde 4000 öğrencinin öğretim gördüğü altı adet okul açmıştır. Nijerya ve Nijer’de ilköğretim ve lise seviyesinde okullar açan Râbıta, Bengladeş’te meslekî eğitim okulu projesini hayata geçirmiştir. Halen bu okullarda eğitim ve öğretimin devamı Râbıta’nın desteğiyle sağlanmaktadır. Dünyanın çeşitli ülkelerinde öğrenim gören çok sayıda müslüman öğrenciye burs veren Râbıta, aynı zamanda bir eğitim ve öğretim merkezi olarak gördüğü cami ve mescid inşasına özel önem vermekte ve bu konudaki projeleri desteklemektedir. Râbıta, müslümanların azınlıkta bulunduğu ülkelerde doğrudan merkeze bağlı bürolar açarak onların kültür düzeylerini geliştirmek ve siyasî haklarını elde etmelerine yardımcı olmak yönünde çalışmalar yürütmektedir. Bu bürolar özellikle Afrika ve Balkan ülkeleriyle Ukrayna gibi eski Sovyet cumhuriyetlerinde faaliyet göstermektedir.

Râbıta’nın etkinliklerinden biri de İslâm ülkelerinin önde gelen âlim, düşünür ve davetçilerinin bir araya gelip müslümanların güncel meselelerini tartıştıkları geniş katılımlı Genel İslâm Konferansı’nın düzenlenmesi olup bu konferans 1962, 1965, 1987 ve 2002 yıllarında toplanmıştır. Ayrıca 2002’den itibaren her yıl Mekke’de hac döneminde benzer konuların görüşüldüğü Mekke-i Mükerreme Kongresi tertip edilmektedir. Faaliyetlerinin daha verimli bir şekilde yürütülebilmesi için Râbıta 1975 yılında Dünya Camiler Birliği’ni, 1977’de İslâm Fıkıh Akademisi’ni ve İslâm ülkelerinin sosyal refahını desteklemek amacıyla Uluslararası İslâm Yardımlaşma Örgütü’nü kurmuştur. Kur’an ve Sünnet’teki İlmî Mûcizeler Komitesi, Mekke-i Mükerreme Yardım Kuruluşu, Haremeyn ve Mescid-i Aksâ Yardım Kuruluşu, Dünya İslâm İletişim Örgütü, Uluslararası Kur’ân-ı Kerîm Ezberletme Örgütü, Uluslararası Müslüman Kadın ve Aile Örgütü, Uluslararası İslâm Öğretim Örgütü, Dünya İslâmı Tanıtım Örgütü, Uluslararası Yeni Müslümanlar Örgütü, Uluslararası İslâm Ekonomi ve Finans Örgütü, Dünya Bayındırlık ve Kalkınma Örgütü’nden oluşan yan kuruluşlarıyla faaliyetlerini kurumsallaştırarak İslâm ülkelerinde çok sayıda bölgesel kuruluşa yardımcı olmaktadır. Genel sekreter Harekân döneminde Râbıta’nın İslâm hukuku yönündeki çalışmalarına önem verilerek özellikle çağdaş problemler konusunda müslümanları aydınlatacak bir fetva makamının teşkiline çaba harcanmış ve bu amaçla 12 Kasım 1977 tarihinde İslâm Fıkıh Akademisi kurulmuştur. Akademi düzenli biçimde faaliyetini sürdürmekte, toplantılar gerçekleştirmekte, yapılan araştırmalar ve verilen kararlarla günümüz fıkıh problemlerinin çözümüne katkıda bulunmaya çalışmaktadır.

Râbıta’nın sürdürdüğü bir yayın programı vardır. Kuruluşunun ertesi yılı (1963) resmî organı Râbıṭatü’l-ʿâlemi’l-İslâmî’yi (1987’den sonra Râbıṭa), 1973 yılı sonrasında Journal of the Muslim World League’i, daha sonra da Aḫbârü’l-ʿâlemi’l-İslâmî’yi (1991’den sonra el-ʿÂlemü’l-İslâmî) çıkarmıştır. İslâm Fıkıh Akademisi’nin neşir organı Mecelletü’l-Mecmaʿi’l-fıḳhiyyi’l-İslâmî 1987 yılında yayıma başlamıştır. Uluslararası İslâm Yardımlaşma Örgütü’nün İġās̱e (1992) ve Yenâbiʿu’l-ḫayr (2001) isimli iki dergisi neşredilmektedir. Müslümanların güncel meselelerini ele alan periyodik kitaplar da yayımlayan Râbıta bu eserleri “Da‘vetü’l-hak” dizisi adıyla neşretmektedir (2006 sonunda yetmiş yedi kitap). Kur’an ve Sünnet’teki İlmî Mûcizeler Komitesi’nin yayın organı el-İʿcâz ise 1995 yılında yayıma başlamıştır. Bu komitenin aynı konuda neşrettiği değişik kitaplar da bulunmaktadır. Râbıta’nın düzenlediği kongre, sempozyum gibi ilmî toplantı bildiri ve kararları ile bilhassa hac mevsimindeki etkinlikleri ayrı yayınlar halinde çıkmaktadır. Kur’an tercümesi faaliyetleri de Râbıta’nın öncelik tanıdığı en önemli konulardan biridir. İngilizce, Fransızca, Türkçe başta olmak üzere çeşitli dillerde, özellikle Afrika ve Uzakdoğu dillerinde Kur’an tercümesi çalışmaları başlatılmış, dillerin çoğunda çalışmalar tamamlanmış, tercümeler basılmış ve dağıtılmıştır; diğer bir kısmının çalışmaları ise halen devam etmektedir. Ayrıca çok miktarda Kur’an nüshası bastırılmakta ve dünyanın her tarafına dağıtılmaktadır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2007 yılında İstanbul’da basılan 34. cildinde, 379-380 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.