https://islamansiklopedisi.org.tr/selim-muhammed-kuli
Muhtemelen Tahran’da doğdu. Türk asıllı Şamlu aşiretine mensup olup “Selim” mahlasıdır. Düzenli bir medrese eğitimi almadığı, Lâhîcân’a gittiği ve ilk şiirlerini orada yazdığı bilinmektedir. Lâhîcân Valisi Mirza Abdullah Han’ın hizmetinde bulundu. Bu sırada şehri vasfeden bir mesnevi kaleme aldı. Ardından Gîlân’a ve İsfahan’a gitti. Safevî Şahı I. Abbas’ın son dönemiyle Şah I. Safî’nin hükümdarlığının başlarında İsfahan’da bulundu. Her ikisine de methiyeler sundu. Ancak Safevî sarayında gereken ilgiyi göremeyince Şîraz’a geçti. Orada şair Ebü’l-Hasan Hüseynî-i Ferâhânî’nin aracılığıyla Fars Valisi İmam Kulî Han’ın hizmetinde bulundu. Burada da ilgi görmeyince Hindistan’a yöneldi ve 1041 (1632) yılında Gucerât’a ulaştı. Şah Cihan’ın şair Kelîm-i Kâşânî’den Selim hakkındaki görüşünü sorduğu, onun da Lâhîcân’la ilgili bir şiirinin adını değiştirip Keşmir’e uyarladığını ve iyi bir şair olmadığını belirttiği, bunu duyan Selim’in artık saraya gidemediği söylenir. Ardından Selim, ölünceye kadar Dekken’de şiirlerinde bolca övdüğü İslâm Han diye bilinen Vezir Mîr Abdüsselâm Meşhedî’nin hizmetine girdi, onun Agra ve Lahor seferlerinde bulundu. Son yıllarında Keşmir’de inzivaya çekildi ve 14 Şevval 1057’de (12 Kasım 1647) burada vefat etti.
Eserleri. 1. Dîvân. Kaside, gazel, kıta, rubâî ve mesnevi tarzında 9000 beyitten meydana gelen eser Rahîm Rızâ (Tahran 1349 hş.) ve Muhammed Kahraman (Tahran 1385 hş.) tarafından neşredilmiştir. Şiirleri sade ve avam üslûbuna yakın bir tarzda yazılmıştır.
2. Ḫâtimnâme (Ḫâtmiyye). Seksen sekiz beyitlik bu şiir Melik Nigâhdârî Kütüphanesi’nde bulunmaktadır (nr. 5604).
3. Ḳażâʾ ve Ḳader. Felsefî bir mesnevidir (nşr. Pertev Beyzâyî, Tahran 1341 hş.).
4. Vaṣf-ı Bahâr. Kısa bir mesnevi olup bir nüshası İslâmâbâd Gencbahş Kütüphanesi’nde kayıtlıdır (nr. 892).
5. Vaṣf-ı Keşmîr (Gencbahş Ktp., nr. 4077).
6. Vaṣf-ı Lâhîcân (Melik Nigâhdârî Ktp., nr. 22/3844).
7. Sâdedil (Ḫımârnâme). Nizâmî-i Gencevî’nin Heft Peyker’ine karşılık yazılmış bir mesnevi olup Yıldırım Bayezid’in hayatını ve İran hükümdarıyla aralarında geçenleri konu edinir (Gencbahş Ktp., nr. 9752).
8. Mes̱nevî-yi Selîm. Nizâmî-i Gencevî’nin Maḫzenü’l-esrâr’ına karşılık yazılmıştır (Gencbahş Ktp., nr. 4024). Bütün bu eserleri Külliyyât-ı Selîm-i Tahrânî’de mevcuttur (Gencbahş Ktp., nr. 4024).
BİBLİYOGRAFYA
M. Tâhir Nasrâbâdî, Teẕkire-i Naṣrʾâbâdî (nşr. Vahîd-i Destgirdî), Tahran 1317 hş., s. 227-230.
Lutf Ali Beg, Âteşkede-i Âẕer (nşr. Ca‘fer-i Şehîdî), Tahran 1337 hş., s. 15.
Âgā Ahmed Ali Ahmed, Heft Âsumân (nşr. H. Blochmann), Tahran 1873, s. 144-145.
Safâ, Edebiyyât, V/2, s. 1158-1167.
Seyyid Hüsâmeddin Râşidî, Teẕkire-i Şuʿarâ-yı Keşmîr, Karaçi 1969, I, 378-420.
Ahmed-i Münzevî, Fihrist-i Kitâbḫâne-i Nüsḫahâ-yi Ḫaṭṭî Gencbaḫş, Lahor 1359 hş./1980, III, 1638, 1730-1732, 1760-1761, 1859-1861.
Hüccetî, “Selîm Tahrânî”, Dânişnâme-i Edeb-i Fârsî (nşr. Hasan Enûşe), Tahran 1380 hş., IV, 1422-1423.
Rahîm Rızâ, “Muḥammed Ḳulî Selîm Tahrânî”, Mecelle-i Dânişkede-i Edebiyyât ve ʿUlûm-i İnsânî, XV/2-3, Tahran 1346 hş., s. 217-232.
Munibur Rahman, “Salīm, Muḥammad Ḳulī”, EI2 (İng.), VIII, 991-992.
