SÜRÂKA b. MÂLİK

Adnânîler’e mensup Kinâne’ye bağlı Abdümenât’ın kollarından Benî Müdlic kabilesinde doğdu. Mekke yakınında bulunan Kudeyd’de oturmasına rağmen Medineliler arasında zikredilmiştir. Bazı kaynaklarda adı dedesine nisbetle Sürâka b. Cü‘şüm şeklinde geçer. Benî Müdlic’in reisi olan Sürâka, Müdlicoğulları’nın bulunduğu bir mecliste iken oraya Kureyş müşriklerinin elçisi gelip Mekke’den ayrılan Hz. Muhammed ile Ebû Bekir’i yakalayana veya öldürene 200 deve ödül verileceğini buyurdu. O sırada Medine’ye doğru yol alan Hz. Peygamber ve Ebû Bekir, Müdlicoğulları’nın memleketi olan Kudeyd’den geçiyorlardı. Kabile mensuplarından bir kişi Sürâka’ya sahilde birilerini gördüğünü, bunların Muhammed ve arkadaşları olabileceğini söyleyince Sürâka, onların develerini kaybedip aramaya çıkan kişiler olduğunu belirtip meclistekilerin dikkatini dağıttı. Daha sonra oradan ayrılarak Resûl-i Ekrem’le yanındakilerin izini sürmeye başladı ve onları buldu. Sürâka’nın gelmekte olduğunu gören Hz. Ebû Bekir telâşlanınca Resûlullah, “Korkma, Allah bizimledir” dedi ve, “Allahım, onun şerrinden bizi koru!” diye dua etti. Bu esnada atı tökezleyip yere düşen Sürâka onlara yeniden saldırmaya teşebbüs ettiyse de başarılı olamadı. Sürâka, Hz. Peygamber’in Allah tarafından korunduğunu anladı ve tebliğ ettiği dinin ileride hâkim olacağını sezdi. Resûl-i Ekrem’den özür diledi, ileride kullanmak için kendisine bir emannâme verilmesini istedi ve peşlerinden gelecek olanları engelleme taahhüdünde bulundu. Resûlullah’ın tâlimatı üzerine Hz. Ebû Bekir’in kölesi Âmir b. Füheyre ona istediği emannâmeyi yazıp verdi (Buhârî, “Menâḳıbü’l-enṣâr”, 45). Sürâka ayrıca kendilerine yiyecek sağlamayı ve başka ihtiyaçlarını karşılamayı teklif ettiyse de Resûl-i Ekrem bunların hiçbirini kabul etmedi, sadece durumlarını kimseye bildirmemesini istedi. Sürâka da onları izlemeye çalışanları farklı yerlere yönlendirdi. 8 (629) yılında gerçekleşen Tâif Seferi’nden sonra Huneyn ganimetlerinin dağıtılması esnasında Ci‘râne’ye gelen Sürâka’nın Hz. Peygamber’le görüşme isteğine olumlu cevap verilmemesi üzerine elindeki emannâmeyi göstererek kendisini tanıtınca Resûlullah o günün vefa ve iyilik yapma günü olduğunu söyleyip yanına gelmesine izin verdi. Sürâka aynı gün müslüman oldu. Onun Mekke’nin fethinden hemen sonra İslâm’ı kabul ettiğini söyleyenler varsa da (İbn Hibbân, III, 180) bu doğru değildir.

Sürâka b. Mâlik güçlü bir şairdi. Hicret sırasında yaşadığı olaydan sonra Resûl-i Ekrem hakkında olumlu şeyler söylemeye başladığı duyulunca Ebû Cehil onun aleyhinde konuştu. Bunun üzerine Sürâka yazdığı bir şiirde, ayağı yere saplanan atın durumunu görseydi Ebû Cehil’in de Resûlullah’ın bir güç tarafından korunduğunu anlayacağını, esasen günü geldiğinde herkesin bunun farkına varacağını söyledi ve Hz. Peygamber’le uğraşmaktan vazgeçmesini tavsiye etti (İbn Abdülber, II, 581-582). Sürâka aynı zamanda iyi bir iz sürücü olduğu için hicret esnasında Ebû Süfyân, Resûl-i Ekrem’e ait olması muhtemel bir izin teşhisi konusunda ondan yardım isteyince, “Bu iz daha çok Makām-ı İbrâhim’deki ayak izine benziyor” diyerek Mekkeliler’i başından savdı (Yahyâ b. Ebû Bekir el-Âmirî, s. 122-123). Kaybolmuş bir devenin gelip kendi develerinin suyundan içmesi durumunda kendisine bir sevap verilip verilmeyeceğini soran Sürâka’ya Resûlullah her canlıya yapılan iyiliğe karşılık insana ecir verileceğini bildirdi (Müsned, IV, 175). Bir defasında Hz. Peygamber, Sürâka’ya İran’ın fethedileceğini, onun da kisrânın tacını giyeceğini söylemişti. Hz. Ömer döneminde İran’ın fethi sırasında kisrâya ait olan bileklik, kemer, taç vb. şeyler Medine’ye getirilmiş, Hz. Ömer Sürâka’yı çağırıp elbise ve takıları kendisine vermiş, Sürâka da kisrânın elbiselerini kendisi gibi bedevî bir Arap’a giydiren Allah’a hamdetmiştir. Sürâka b. Mâlik 24 (645) yılında vefat etti. Hz. Osman’dan sonra öldüğüne dair rivayet isabetli görülmemiştir. Kaynaklarda Sürâka’dan nakledilen on dokuz rivayet bulunmaktadır (İbn Hazm, s. 124). Bunları kendisinden Abdullah b. Abbas, Abdullah b. Amr b. Âs ve Câbir b. Abdullah gibi sahâbîlerle Saîd b. Müseyyeb, Hasan-ı Basrî, Tâvûs b. Keysân, Atâ b. Ebû Rebâh ve oğlu Muhammed b. Sürâka gibi tâbiîler rivayet etmiştir.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2010 yılında İstanbul’da basılan 38. cildinde, 161 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.