TÜRKLÜK BİLGİSİ ARAŞTIRMALARI

Türklük Bilgisi Araştırmaları (Journal of Turkish Studies) (TUBA) Türk, İslâm ve Orta Asya kültürlerinin ana kaynaklarını yayımlamak üzere Amerika Birleşik Devletleri Harvard Üniversitesi’nde çıkan “Source of Oriental Languages and Literatures” adlı dizinin devamı şeklinde yayın hayatına başlamıştır. Eski Türk dilleri profesörü Şinasi Tekin’in öncülüğünde çıkarılan derginin ilk sayısı, 1977’de Fahir İz’le birlikte ve Near Eastern Languages and Civilisations bölümü bünyesinde neşredilmiştir. Birkaç sayı sonra Gönül Alpay Tekin editör olarak dergiye destek vermeye başlamış, dergi kesintisiz biçimde günümüze kadar gelmiştir. Şinasi Tekin’in 2004 yılında ölümünün ardından dergi Günay Kut’un editörlüğünde devam etmiş, hâtıra sayılarında yardımcı editörler yer almıştır. Türklük Bilgisi Araştırmaları uluslararası bilimsel bir dergi olup İngilizce, Almanca, Fransızca, Rusça, İtalyanca, Arapça, Modern Uygurca, Âzerîce ve Türkçe makaleler içermektedir.

Türk dilinin yayıldığı alanlarda geçirdiği tarihsel süreç, lehçe ve ağızlar üzerinde çalışmalar, Orhon yazıtlarından başlayarak Altun Yaruk, Kutadgu Bilig, Dede Korkut hikâyeleri, Evliya Çelebi seyahatnâmesi gibi metinlerle ilgili dil ve edebiyat çalışmaları dergide önemli bir yer tutmaktadır. Bunun yanında klasik dönem Türk şiiri ve edebiyatı en fazla araştırmanın yayımlandığı alan olmuştur. Bu dönemin şairleri, tezkireler ve tezkireciler, mesnevi, mevlid, tuyuğ gibi formlar, gazel ve kasideler edebiyat ve dil bağlamlı incelemelerin, metin bağlamlı motif araştırma ve karşılaştırma çalışmalarının konularını meydana getirmiştir. Osmanlı vakıf kütüphaneleri, kataloglama çalışmaları, bazı kütüphane koleksiyonları, belli bir alandaki yazmaların tesbiti bir diğer çalışma alanıdır. Mitoloji, Türk halk edebiyatına ilişkin bazı meseleler ve simalar, Türk tarihi, bazı tarihî yapılar ve Türk eğitim hayatına ait belgeler çeşitli makale konuları arasındadır. Türk yenilik edebiyatının önde gelen bazı kişileriyle bunların eserleri üzerine inceleme ve değerlendirmeler, biyografi ve bibliyografya çalışmalarıyla Türk edebiyat tarihçiliğinin bir kısım meselelerine dair hazırlanmış yazılar önemli bir yer tutmaktadır. Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Aydaki Kadın romanının müsvedde halinde ortaya çıkarılan metniyle II. Abdülhamid dönemi fotoğraf albümlerinden önemli miktarda fotoğrafın yer aldığı bölümler dikkat çeken yayınlar olmuştur. Türklük Bilgisi Araştırmaları yılda bir sayı halinde 2009’a kadar düzenli biçimde otuz üç sayı yayımlanmıştır. 2000 yılında üç cilt, 2002, 2003, 2004, 2007, 2008 ve 2009 yıllarında ikişer cilt olarak neşredilen derginin toplam cilt sayısı kırk biri bulmuştur. İlk sayısında belirtildiği gibi dergide Türklük dünyasına ve bunun tarih boyunca ilişki kurduğu kültür daireleriyle ilgili bilimsel inceleme ve değerlendirmelere de yer verilmiştir. Makalelerin yer aldığı bölümden sonra “Tenkit-Critica” kısmı bulunmaktadır.

Türklük Bilgisi Araştırmaları’nda üçüncü sayıdan itibaren çıkan hâtıra ve armağan sayıları şunlardır: Ali Nihad Tarlan (nr. 3), Orhan Şaik Gökyay I-II (nr. 6-7), Halasi-Kun (nr. 8), Niguca Bicig/Francis Woodman Cleaves (nr. 9), Raiyyet Rüsumu/Halil İnalcık I-II (nr. 10-11), Imperial Self-Portrait/The Sultan Abdülhamid II’s Photographic Albums (nr. 12), Gerhard Doerfer Festschrift (nr. 13), Fahir İz I-II (nr. 14-15), Richard Nelson Frye Festschrift I-II (nr. 16-17), Annemarie Schimmel (nr. 18), Abdülbaki Gölpınarlı I-II (nr. 19-20), Hasibe Mazıoğlu I-II-III (nr. 21-22-23), Agâh Sırrı Levend I-II-III (nr. 24/I-II-III), Ioanna Kuçuradi (nr. 25), Barbara Flemming (nr. 26-27), Günay Kut I-II-III-IV (nr. 27/I-II, 28/I-II), Eleazar Birnbaum (nr. 29), Orhan Okay I-II-III (nr. 30/I-II-III), Şinasi Tekin I-II-III-IV (nr. 31/I-II, 32/I-II).

Dergide yer alan makaleler Şinasi Tekin (yirmi), Gönül Alpay Tekin (yirmi), Günay Kut (on üç), Robert Dankoff (on iki), Eleazar Birnbaum (on), Hatice Aynur (sekiz), Cem Dilçin (yedi), Omelian Pritsak (yedi), Zehra Toska (yedi), Yusuf Azmun (altı), Mine Mengi (altı), Kurtuluş Öztopçu (altı), Edith Gülçin Ambros (beş), George L. Bata (beş), Francis Woodman Cleaves (beş), İnci Enginün (beş), İsmail E. Erünsal (beş), Cemal Kurnaz (beş), Namık Açıkgöz (dört), Helga Anetshofer (dört), Fatma Yılmaz Büyükkarcı (dört), Tülay Demircioğlu Gençtürk (dört), Güler Güven (dört), Mustafa Kaçalin (dört), İ. Güven Kaya (dört), Cüneyd Okay (dört), Jan Schmidt (dört), Geng Shı-mın (dört), Grace Martine Smith (dört), Nuran Tezcan (dört) ile üçer makalesi yayımlanan Virginia Aksan, Turan Alptekin, Gönül Ayan, Yusuf Çotuksöken, Gerhard Doerfer, Nüket Esen, Roger Finch, Joseph Fletcher, Richard N. Frye, Sevgi İyi, Ali İhsan Kolcu, M. Fatih Köksal, Hasibe Mazıoğlu, İskender Pala, M. A. Yekta Saraç, Osman Fikri Sertkaya, Maria Eva Subtelny, John R. Walsh, Dursun Yıldırım ve Peter Zieme başta olmak üzere dünyanın farklı üniversitelerinde görev yapan 450’nin üzerinde bilim adamı tarafından kaleme alınmıştır. Büyük boyda ve çeşitli sayfa hacimlerinde basılan derginin birkaç sayısı dışında kapağına Fâtih Sultan Mehmed’in tuğrasının bulunduğu sade bir grafik düzeni hâkimdir. Hâtıra ve armağan sayılarında derginin adandığı kişiye ait fotoğraflarla bazı makalelerin içinde konuyla ilgili görüntü malzemelerine de yer verilmiştir.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2012 yılında İstanbul’da basılan 41. cildinde, 598-599 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.