ÇINARLI, Mehmet

Ermenek’te doğdu. Asıl adı Mehmet Nuri’dir. İlkokulu doğduğu şehirde, ortaokulu Konya Lisesi’nde okuduktan sonra Antalya Lisesi’ni ve Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’ni bitirdi (1948). Bir süre Maliye Bakanlığı’nda maliye kontrol genel müdür yardımcılığı görevini yürüttü (1960). Bu sırada kazandığı bursla Amerika Birleşik Devletleri’ne gitti (1961). 1964’te Maliye Tetkik Kurulu üyeliğine getirildi. 1967’de Sayıştay, 1981’de Anayasa Mahkemesi üyeliğine seçildi. 1990’da emekli oldu. Beyninde oluşan bir rahatsızlık sebebiyle 17 Ağustos 1999’da Ankara’da vefat etti ve Karşıyaka Mezarlığı’na defnedildi.

Çınarlı’nın edebiyata ilgisi küçük yaşlarda başlamış, ilk şiiri Antalya Gazetesi’nde çıkmıştır (1937). Daha sonra Yedigün ve Yarımay dergilerinde, özellikle 1942’den sonra Çınaraltı dergisinde ve Zonguldak’ta çıkan Doğu gazetesinde yayımladığı şiir ve yazılarıyla tanınmaya başlamış, üniversiteler arası bir yarışmada “Sonbahar Duyguları” adlı şiiriyle birincilik kazanmıştır (1948). Mûnis Faik Ozansoy, İlhan Geçer ve birkaç arkadaşıyla birlikte Hisar dergisini kurmuştur (1950). Hece ve aruz kalıplarını kullanarak yazdığı şiirleri ve edebiyatla ilgili yazıları ağırlıklı olarak Hisar dergisinde olmak üzere Türk Yurdu, Çağrı, Ilgaz, Millî Kültür ve Türk Dili gibi dergilerde yayımlanmış; Hisar etrafında sonradan “Hisarcılar” veya “Hisar şairleri” diye anılacak bir şairler grubunun oluşumunu hazırlamıştır. İdeolojik olmayan, millî ve yerli değerlerden güç alan eserlerinde kendine has hayaller farkedilir. Türk geleneksel şiirinin esintilerine yeni ses ve biçimler eklediği, aruzu taklide düşmeden kullandığı kabul edilen şairin pürüzsüz bir şiir dili vardır. Yazılarında ise 1950’lerde başlayan yeni dile karşı çıkmış, daha ziyade bireysel ve toplumsal meselelere değinmiştir. Bazı şiirleri İngilizce (Talat Sait Halman, Yusuf Mardin), Fransızca (M. Y. Tümbaş) ve Almanca’ya (Annemarie Schimmel) çevrilmiştir. Ayrıca Rüştü Şardağ, Bekir Sıtkı Sezgin, Cinuçen Tanrıkorur ve B. Özgen tarafından bestelenmiş pek çok şiiri vardır. Mehmet Çınarlı, Töre dergisinde “Sanatçı Dostlarım” başlığıyla yayımladığı yazılarında Mûnis Faik Ozansoy, Arif Nihat Asya, Gültekin Sâmanoğlu, İlhan Geçer, Tarık Buğra, Halide Nusret Zorlutuna, Mehmet Kaplan, Cemil Meriç, Emine Işınsu, Talat Sait Halman, Sevinç Çokum gibi çoğu Hisar dergisinde yazmış şair ve yazarları değişik yönleriyle anlatmıştır. Bir Yeni Dünya Kurmuşum adlı kitabıyla Türkiye Millî Kültür Vakfı edebiyat armağanı (1974), Sanatçı Dostlarım’la jüri özel armağanını kazanmıştır (1979). 1982’de Kayseri Sanatçılar Derneği’nce “Aruzu En İyi Kullanan Şair” ödülüne, 1984’te Zaman Perdesi’yle Türkiye Yazarlar Birliği’nin şiir ödülüne ve 1992’de İLESAM Üstün Hizmet ödülüne lâyık görülmüştür.

Eserleri. Şiir: Güneş Rengi Kadehlerle (Ankara 1958), Gerçek Hayali Aştı (Ankara 1969), Bir Yeni Dünya Kurmuşum (Ankara 1974), Zaman Perdesi (İstanbul 1983, bütün şiirlerinden şairin kendi yaptığı seçmelerden meydana gelmektedir), Güzelliklere Doymam (Ankara 1995).

Deneme: Halkımız ve Sanatımız (Ankara 1970), Söylemek Yaraşır (İstanbul 1978), Aynı Yolda (Ankara 1986), Mısralarda Gezinti (Ankara 1990).

Hâtıra: Sanatçı Dostlarım (İstanbul 1979, “Sanatçı Dostlarım” ve “Gidenleri Anarken” başlıklı iki bölümden oluşmaktadır), Hatıraların Işığında (İstanbul 1984), Altmış Yılın Hikâyesi (İstanbul 1999).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2020 yılında Ankara’da basılan (gözden geçirilmiş 2. basım) EK-1. cildinde, 291 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.