SCHIAPARELLI, Celestino

Kuzey İtalya’nın Savigliono adlı küçük bir kasabasında ilim adamı yetiştirmiş kültürlü bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Öğrenciliği sırasında posta idaresinde işe girdi. Yirmi üç yaşında iken çalıştığı Torino’da üniversitenin Arapça derslerine devam etti ve bu dili öğrendi. 1865’te tayin edildiği Floransa’da Michele Amari’nin derslerine girmeye başladı ve kısa zamanda onun en yakın öğrencisi, 1870’te de asistanı oldu. Şehrin kütüphane ve arşivlerindeki Doğu âlemini yakından ilgilendiren kitap ve belgeler üzerinde çalışan Amari’nin teşvikiyle o da aynı yolu izledi ve ilk olarak hocasının bulduğu bir sözlüğü Vocabulista in Arabico adıyla neşretti. 1874’ün sonlarında Arap dili ve edebiyatı profesörlüğüne getirildi. 1875 yazında Paris ve Londra kütüphanelerinde araştırma yapmaya gönderildi. Aynı yıl dönüşünden kısa bir süre sonra Roma Üniversitesi’ne (günümüzdeki adı La Sapienza) geçti ve emekliye ayrıldığı 1916 yılına kadar burada kaldı. Roma’da görev yaptığı kırk yılı aşkın süre içerisinde birçok şarkiyatçı yetiştirdi; Rivista degli Studi Orientali’nin kuruluşunda etkili rol oynadı ve Accademia Nazionale dei Lincei’nin kütüphanesini düzene koydu. 26 Ekim 1919’da Roma’da öldü. Şarkiyatçılığının yanında meskûkât ilmi üzerine çalışan Schiaparelli Grek, Roma ve Arsakî, Sâsânî ağırlıklı Doğu sikkelerinden oluşan önemli bir koleksiyonun sahibiydi.

Eserleri. 1. Vocabulista in Arabico pubblicato per la prima volta sopra un codice della Biblioteca Riccardiana di Firenze, da C. Schiaparelli (Firenze 1871). Kendi eseri olmamakla birlikte literatüre onun adıyla girmiş, aslı XIII. yüzyıla ait Arapça bir sözlüktür. 1859’da Amari tarafından Floransa’daki Riccardiana Kütüphanesi’nde bulunan kitabı İspanya’da Raimondo Martin (Raymundus Martini) adlı bir rahibin yazdığı sanılmaktadır. Müellifin titiz bir çalışmayla düzene koyup neşrettiği eser ilim âleminde büyük ilgiyle karşılanmış ve sözlük çalışmalarının en mükemmel ilk örneği kabul edilmiştir. Schiaparelli ona ayrıca bir zeyil hazırlamışsa da bastıramamıştır.

2. L’Italia descritta nel “Libro del Re Ruggero” compilato da Edrisi. Testo arabo pubblicato con versione e note (Roma 1883). Michele Amari ile beraber yaptıkları İdrîsî’nin Nüzhetü’l-müştâḳ adlı eserinin neşri olup ilk sekiz sayfası Amari’nin, geriye kalan toplam 315 sayfası Schiaparelli’nin kaleminden çıkmadır.

3. Canzoniere. Ebü’l-Hasan Ali b. Abdurrahman es-Sıkıllî el-Billanûbî’ye ait bazı kısa şiirlerin Arapça asıllarıyla birlikte İtalyanca tercümeleridir. Müellifin sağlığında basılmamış olan eser, Umberto Rizzitano tarafından Kahire Üniversitesi’nin yıllığının V. cildinde (1959), şiirlerinin aslı ise 1976 yılında Hilâl Nâcî tarafından Bağdat’ta yayımlanmıştır (Borruso, Saggi di cultura, s. 97-98).

4. Il Canzoniere di Ibn Hamdis (Roma 1897). İbn Hamdîs’in divanının neşridir.

5. Viaggio in Ispagna, Sicilia, Siria e Palestina, Mesopotamia, Arabia, Egitto, compiuto nel secolo XII (Roma 1906). İbn Cübeyr’in Riḥletü’l-Kinânî’sinin İtalyanca tercümesi olup Bruno Caruso tarafından resimli olarak yeniden yayımlanmıştır (Palermo 1979).

Schiaparelli’nin bunlardan başka ailesi tarafından Roma Üniversitesi’ndeki şarkiyat merkezine devredilen birçok çalışması daha bulunmaktadır (geniş bilgi için bk. Carnemolla, s. 53-55). Ayrıca döneminin ünlü bilim adamlarıyla devamlı surette mektuplaştığı bilinmekteyse de onun kendisine gelen mektupları düzenli biçimde saklaması sayesinde ölümünden sonra bazılarının yayımlanmasına karşılık gönderdiklerinin hiçbiri ortaya çıkarılıp yayımlanamamıştır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2009 yılında İstanbul’da basılan 36. cildinde, 227-228 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.