SCHNEIDER, Alfons Maria

Güneybatı Almanya’nın St. Blasien kasabasında doğdu. Liseyi bitirdikten sonra askere alındıysa da sağlığının elverişli olmaması sebebiyle Kasım 1917’de muaf tutuldu. 1918-1921 yılları arasında Freiburg Üniversitesi’nde Katolik teolojisi ve Yakındoğu dilleri okudu ve rahip olarak hayata atıldı. 1925’te rahiplikten ayrılıp hıristiyan sanatı üzerine doktora yaptı. Kendini tamamen arkeoloji-sanat tarihi araştırmalarına vererek Roma ve Sisam adasındaki eski eserler, Tiflis ile Toki arasındaki eski Archaepolis şehri harabeleriyle ilgili çalışmalar yaptı. Daha sonra araştırmalarını Filistin’de yürüttü, İstanbul ve İznik’teki tarihî eserlerle ilgilendi. 1934’te Freiburg Üniversitesi’nde öğretim üyeliğine başladı ve 1938’de doçentliğe yükseldi. Ertesi yıl Göttingen Üniversitesi’ne geçti; arkasından kısa bir süre için Romanya ve Yunanistan’da askerî tercüman kadrosunda görevlendirildi. 1942’de İstanbul’daki Alman Arkeoloji Enstitüsü’nün başkan yardımcılığına tayin edildi. Ancak 1944’te Türkiye’nin Almanya ile ilişkilerini kesmesi üzerine Göttingen Üniversitesi’ne geri döndü ve aynı yıl içinde profesör oldu.

Schneider, II. Dünya Savaşı’nın ardından İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde Bizans sanatı okutması için yapılan öğretim üyeliği teklifini kabul ettiyse de o yıllarda Ankara ve İstanbul üniversitelerinde bazı Alman öğretim üyelerinin görevlerine son verilmesini isteyen bir kampanyanın açılması yüzünden sözleşmeyi imzalamaktan vazgeçti. Bir süre sonra Münih Üniversitesi onun için Bizans sanatı kürsüsü kurup tayinini yaptı, fakat ömrü vefa etmediğinden bu görevine de başlayamadı. 4 Ekim 1952 tarihinde ekip arkadaşlarıyla birlikte araştırma yaptıkları Suriye’nin Rusâfe şehrine giderken trende geçirdiği mide kanamasından öldü. Cenazesi Halep’te Fransisken rahiplerinin şapeline gömüldü. Ölümünden sonra kız kardeşi Valeria Schneider büyük bir koleksiyon oluşturan kütüphanesini Freiburg Üniversitesi’ne devretmiş, özel mektupları da Göttingen’de yayımlanmıştır.

Schneider, İznik’teki tarihî surların rölövelerini hazırlamış, ayrıca buradaki Roma ve Bizans dönemi eserlerini inceleyerek kitap halinde yayımlamıştır. İstanbul’un eski eserleri hakkında çok önemli araştırmalarda bulunmuş, kazılar yapmış ve bunlara dair birçok kitap ve makale yazmıştır. İstanbul’daki çeşitli mekânlar ve eserler üzerine yaptığı araştırmalar yanında Bizans eserlerine dair büyük çaptaki çalışmasında şehrin bir planını hazırlamış ve bu eserleri plan üzerinde göstermiş, bir başka kitabında Bizans yapılarından çevrilen cami ve mescidleri tesbit etmiştir. Bruno Meyer-Plath ile beraber gerçekleştirdiği bir diğer önemli çalışmada şehrin kara tarafındaki surlarını incelemiş ve bölümler halinde surların fotoğraflarını derlemiştir. Schneider, M. Braun ile birlikte İstanbul’un fethiyle ilgili az tanınmış bir Rus kaynağı olan Nestor kroniğini yayımlamış, İstanbullu Rumlar’dan İsaak Miltiadis Nomidis ile beraber Galata hakkında hazırladığı kitapta semtin büyük bir planını yaparak Bizans ve Türk devirleri eserlerini planda göstermiştir.

Eserleri. Sayısı 200’ü bulan eserlerinin elli beş kadarı kitap tahlili ve tenkit yazısıdır; bu yazılarında İstanbul’un tarihî topografyasına dair önemli notlar düşmüş, ilgi çekici uyarılarda bulunmuştur. Başlıca eserleri şunlardır:

1. Refrigerium: I. Nach literarischen Quellen und Inschriften (Freiburg 1928, doktora tezinin ilk kısmı).

2. Mittelmeer-Orient Fahrt, Reise nach Griechenland, Syrien, Palaestina, Aegypten und der Türkei (Stuttgart 1930).

3. Die Landmauer von Konstantinopel, Zweiter Vorbericht über den Abschluss der Aufnahme 1929-1933 (Bruno Meyer-Plath ile birlikte, Berlin 1933).

4. Die Brotvermehrungskirche von et-tābga am Genesarethsee und ihre Mosaiken (Paderborn 1934).

5. Resimli Ayasofya Kılavuzu (İstanbul 1935, yalnız Türkçe çevirisi ve anonim).

6. Byzanz: Vorarbeiten zur Topographie und Archäologie der Stadt (Berlin 1936).

7. Ein frühislamischer Bau am See Genesareth, Zwei Berichte über die Grabungen auf Chirbet el-Minje (O. Puttrich-Reignard ile birlikte, Köln 1937).

8. Die Stadtmauer von Iznik (Nicaea) (W. Karnapp ile birlikte, Berlin 1938).

9. Die Hagia-Sophia zu Konstantinopel (Berlin 1939).

10. Die Grabung im Westhof der Sophienkirche zu Istanbul (Berlin 1941).

11. Die Landmauer von Konstantinopel, Zweiter Teil, Aufnahme, Beschreibung und Geschichte (Bruno Meyer-Plath ile birlikte, Berlin 1943).

12. Die römischen und byzantinischen Denkmaeler von Iznik-Nicaea (Berlin 1943).

13. Bericht über die Eroberung Konstantinopels, nach der Nikon-Chronik übersetzt und erläutert (M. Braun ile birlikte, Leipzig 1943).

14. Galata, topographisch-archäologischer Plan mit erläuterndem Text (M. Is. Nomidis ile birlikte, İstanbul 1944).

15. Liturgie und Kirchenbau in Syrien (Göttingen 1949).

16. Die Bevölkerung Konstantinopels im XV. Jahrhundert (Göttingen 1949).

17. Die Kuppelmosaiken der Hagia Sophia zu Konstantinopel (Göttingen 1949).

18. Das Regium sepulchrum apud comitatam zu Konstantinopel (Göttingen 1950).

19. Mauern und Tore am Goldenen Horn zu Konstantinopel (Göttingen 1950).

20. Die Memoria Apostolorum an der Via Appia (Göttingen 1951).

21. Forschungen zur altchristlichen und byzantinischen Kunst 1939-1949 (F. Dölger ile birlikte, Bern 1952).

22. Die altchristliche Bischofs- und Gemeindekirche und ihre Benennung (Göttingen 1952).

Başlıca makaleleri de şunlardır: “Die vorjustinianische Sophienkirche” (BZ, XXXVI [1926], s. 77-85); “Neue Arbeiten an der Hagia Sophia” (Archäologischer Anzeiger, Berlin 1935, s. 305-312); “Das Serai des İbrahim Pascha am At Meidan zu Konstantinopel” (RHSE, XVIII [1941], s. 131-136); “Giovanni Teminis Ansicht von Konstantinopel” (Jahrbuch des Deutscher Arch. Instituts, LVII [Berlin 1942], s. 221-231; LIX-LX [1944-45], s. 79); “Die Bevölkerung Konstantinopels im XV. Jahrhundert” (Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Göttingen [1949], s. 233-244; Türkçe’si: “XV. Yüzyılda İstanbul’un Nüfusu”, TTK Belleten, XVI/61 [1952], s. 35-48); “Regionen und Quartiere in Konstantinopel” (Kleinasien und Byzanz, Berlin 1950, s. 149-158); “Strassen und Quartiere Konstantinopels” (Mitteilungen des Deutschen Archaologischen Instituts, I [Berlin 1950, s. 131-139]); “Die Blachernen” (Oriens, IV/1 [1951], s. 82-120); “Yedikule und umgebung” (a.e., V [1952], s. 197-208) (eserlerinin muhtevası ve daha geniş bir listesi için bk. Eyice, XVI/64 [1952], s. 585-598).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2009 yılında İstanbul’da basılan 36. cildinde, 232-233 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.